хээе миний сайтад зочилсон эрх чөлөөт монголчуудаа

Та бүгд миний блогт өөрсдийн санал хүсэлтээ бичиж үлдээнэ үү? мөн хүссэн мэдээлэл болоод дуу клип програмаа захиалж болно Би аль болох богино хугацаанд олж сайтдаа тавихаа амлаж байна. Бид талхыг биш боловсролыг түгээнээ. Хөгжихийг хориглохгүй татахыг ч хориглохгүй сайт....... Read more...

Оюутан таны мэдэх ёстой 10 вэб хуудас

Оюутан таны мэдэх ёстой 10 вэб хуудас, єєрт хэрэгтэй бvх мэдээллvvдээ нэг дороос олох боломжтой. Таны алтан цагийг хэмнэнэ гэдэгт итгэлтэй байна.

1. MSN Encarta - MSN Encarta нь 4,500 гаруй Microsoft Encarta-н єгvvлэл ... http://encarta.msn.com/

2. Refdesk - Толь бичигнvvд, нэвтэрхий толь, цахим тооцоолуур, газрын зураг шинэ мэдээ мэдээллvvд болон хайлтын системvvд http://www.refdesk.com/

3. HowStuffWorks - Яагаад газар хєдєлдєг вэ, яаж CD бичдэг вэ гэх мэт хар мянган яагаадыг эндээс асууж мэдэж аваарай. Компьютер электроник, автомашин, Шинжлэх ухаан, зугаа цэнгэл, болон хvмvvсийн тухай агуулга ихтэй. http://www.howstuffworks.com/

4. Canada's SchoolNet - Канадын засгийн газраас гаргасан сайт боловсролын байгууллагуулын сvvлийг vеийн мэдээ
http://www.schoolnet.ca/

5. Download.com - Энэ сайтыг мэдэхгvй хvн байхгvй байх, free юмуу shareware 1000 мянган программыг эндээс маш нарийн ялгалтаар vНЭГvЙ авч болно. Хаа газрын оюутанууд ядуу л байдаг баян нь ч гэсэн ядуу аашилдагаас хойш энэ сайтыг заавал мэдэх албатай
http://www.download.com/

6. Novelguide.com - Mark Twain- Huckleberry Finn, Fyodor Dostoyevsky - Notes from the Underground гэх мэт алдартай зохиолуудад хэн юу гэж анализдсан байна мєн зохиолчдын амьдрал уран бvтээлтэй эндээс танилцаарай
http://www.novelguide.com/

7. Math.com - За энэ ч тодорхой агуу Математикийн шинжлэх ухаан! Алгебр, Геометр, Тригонометр-н бодлоно дасгал онол. мєн багш нар эндээс хичээлийнхээ тєлєвлєгєєг хийж болох юм. Мєн математикийн хєгжилтэй бодлогууд тайлбарууд.
http://www.math.com/

8. Wolfram Mathworld - Математикийн 12600 ухагдахуунууд
http://mathworld.wolfram.com/

9. FreeTranslation - Sprechen Sie Deutsch? Англиас Хялбаршуулсан хятад руу эсвэл Францаас Англи руу гэх мэт шууд хєрвvvлэн орчуулна. дээд тал нь 1,800 vгтэй єгvvлбэр орчуулж чадна. Мєн хамгийн сайхан мэдээ нь Web URL-аа бичээд бvтэн хуудсаар нь орчуулах боломжтой
http://www.freetranslation.com/

10. Shakespeare Online - Дэлхийн шилдэг зохиолч яруу найрагчдын жvжиг болон шvлгийг олж уншихаас гадна алдартай зvйр цэцэн vгс байдаг.
http://www.shakespeare-online.com/

Science Made Simple - Шинжлэх ухааны сvvлийн vеийн мэдээ мэдээллийг уншиж, олон салбарын асуулт хариултыг унших ба гэрийн даалгавар бие даалтандаа энэ сайтнаас санаа авч болох юм байна
http://www.sciencemadesimple.com/

Read more...

ГАДААДЫН ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛЬД ОЮУТАН, МАГИСТРАНТ, ДОКТОРАНТ СУРАЛЦУУЛЖ БУЙ ТУХАЙ

Монгол улсын иргэд гадаадын их сургууль, коллежид дараах хэлбэрээр суралцах боломжтой. Yvнд:

1. Гадаад орны Засгийн газар, олон улсын байгууллагын тэтгэлэгээр
2. Монгол улсын Засгийн газрын тэтгэлэгээр
3. Хувийн шугамаар.

Гадаад орны Засгийн газар, олон улсын байгууллагын тэтгэлэгээр суралцах хvмvvсийг хоёр талын гэрээ, хэлэлцээрт заасан нєхцлийн дагуу сонгон шалгаруулж элсvvлдэг. Энэ шугамаар жил бvр гадаадын 14 оронд хоёр улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн дагуу оюутан суралцуулахаар илгээж байна. 2004 оны 12 дугаар сарын байдлаар манай нийт 1365 оюутан бакалаврын тєвшний сургалтад, гадаадын 8 оронд манай нийт 219 магистрант, докторант 2 улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн дагуу тус тус суралцаж байна (энэ талаар дэлэгэрэнгvй мэдээллийг 1 дvгээр хавсралтаас харна уу). Ийнхvv суралцуулах оюутныг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын баталсан "Гадаадад суралцуулах оюутан сонгон шалгаруулах журам" (3 дугаар хавсралтаас харна уу)-ын дагуу сонгон шалгаруулдаг. Суралцах нєхцлийн хувьд орон орноос хамаарч єєр байдгийг анхаарах хэрэгтэй.
Монгол улсын Засгийн газрын тэтгэлэгээр єндєр хєгжилтэй орны нэр хvндтэй их сургуулиудад магистр, докторын зэрэг хамгаалах сургалтад явуулах ажил 1997 оноос эхэлсэн. Энэ хєтєлбєрт хамрагдах хvмvvсийг сонгон шалгаруулахад Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын тушаалаар баталсан “Єндєр хєгжилтэй орны их сургуулийн магистрантур, докторантурт суралцах хvмvvсийг сонгон шалгаруулах журам” (4 дvгээр хавсралтаас харна уу)-ын дагуу зохион байгуулдаг. 1997 оноос хойш нийт 31 оронд 813 магистрант, докторант Монгол улсын Засгийн газрын тэтгэлэгээр суралцсан байна (энэ талаар дэлэгэрэнгvй мэдээллийг 2 дугаар хавсралтаас харна уу). Энэ магистрант, докторантуудын дийлэнх нь АНУ, ХБНГУ, Англи, Япон, ОХУ, Австрали улсын их, дээд сургуульд эдийн засаг, санхvv, удирдлага, боловсрол, инженер, технологи, эрvvл мэнд, хууль, байгалийн ухаан, мэдээлэл зvйн чиглэлээр суралцсан байна.

Суралцуулах орон, мэргэжлийн чиглэл, хvний тоо, бvрдvvлэх бичиг баримт, шалгалтын хуваарь, сонгон шалгаруулах нєхцлийг жил бvрийн эхний хагас жилд багтаан шалгалт эхлэхээс 14 хоногийн ємнє “Єнєєдєр”, “Єдрийн сонин”, “Зууны мэдээ” гэх мэт хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нийтэд зарладаг. Шалгалтын тухай зарлалыг мєн яамны vvдний самбар болон яамны вэб сайт ын “зар мэдээ”, “мэдээлэл” гэсэн хэсгvvдээс унших болон хэвлэн авч болно. Иймд гадаадад суралцах боломжийг эрэлхийлж байгаа оюутан, залуусдаа 7 хоног бvр яамны веб хаяг руу орж байхыг зєвлєж байна. Сонгон шалгаруулалт голдуу 1-6 сард явагдаж байна.

Мэргэжлийн чиглэлийг тогтоохдоо Монгол Улсын Ерєнхийлєгчийн Тамгын газар, УИХ-ын Тамгын газар, ЗГХЭГ, яамд, агентлаг, тусгай газрууд, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байгууллагуудаас ирvvлсэн суралцуулах мэргэжлийн чиглэл, улсын нэр, хяналтын тооны захиалга, Засгийг газрын vйл ажиллагааны хєтєлбєр, vндсэн чиглэл, vндэсний болон дэд, дэмжих хєтєлбєрvvд, нийгэм, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, технологийн хєгжлийн тєлєв байдал зэргийг харгалздаг.

Сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн хvмvvсийн материалыг хvлээн авах талаас ирvvлдэг зааврын дагуу бvрдvvлэн тухайн улсын ЭСЯ-тай хамтран холбогдох газарт нь хvргvvлж, суралцуулах асуудлыг шийдвэрлvvлдэг.

2005-2006 оны хичээлийн жилийн байдлаар ОХУ-д 140, Унгарт 5, Польшид 10, Энэтхэгт 15, Туркэд 30-45 (хэлбэлздэг), Болгарт 1, Вьетнам 20 (энэ жилээс нэмэгдсэн), Украинд 5, БНХАУ-д 50 (энэ жилээс нэмэгдсэн), Солонгост 5, Японд 30-35 (хэлбэлздэг), Кубад 4 (биеийн тамирын чиглэлээр 2 хvн нэмэж авдаг), Чехэд 4, Казахстанд 4 хvнийг хоёр улсын Засгийн газар болон яамд хоорондын гэрээ, хэлэлцээрийн дагуу бакалаврын тєвшний сургалтад тус тус хамруулах боломжтой байна. Єєрєєр хэлбэл нийт 14 оронд 323-345 хvнийг бакалаврын тєвшинд суралцуулахаар байна. Энэ нь ємнєх 2004 оныхтой харьцуулахад бакалаврын тvвшинд суралцагчдын тоо 35-57 хvнээр буюу 12-20%-иар єсєх боломжтой байна гэдгийг харуулж байна.

Харин магистрын тєвшинд Солонгост 1, Энэтхэгт 15, Туркэд 15, докторын тєвшинд ОХУ-д 50, Чехэд 4, Украинд 2, Болгарт 1, Польшид 2 хvнийг хоёр улсын Засгийн газар болон яамд хоорондын гэрээ, хэлэлцээрийн дагуу суралцуулахаар байна. Єєрєєр хэлбэл нийт 8 оронд 90 хvнийг магистр, докторын тєвшинд суралцуулна. Энэ нь ємнєх оныхтой харьцуулахад магистр, докторын тєвшинд суралцагчдын тоо 6 хvнээр буюу 7%-иар єсєх боломжтойг харуулж байна.

Япон, Хятад, Энэтхэг улсад суралцах хvмvvсийн шалгалтыг тухайн улсаас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамнаас зохион байгуулж байгаа. Иймд тодорхой мэдээллийг тухайн ЭСЯ-даас авч болно.

Хоёр улсын Засгийн газар болон яамд хоорондын гэрээ, хэлэлцээрийн дагуу бакалаврын тєвшинд суралцах хvсэлтэй хvмvvсийг дээр дурдсан "Гадаадад суралцуулах оюутан сонгон шалгаруулах журам"-ын дагуу сонгон шалгаруулж байна.

Энэ журмын дагуу сонгон шалгаруулалтад аттестатчилагдсан буюу магадлан итгэмжлэгдсэн, тєрийн болон тєрийн бус ємчийн их сургууль, дээд сургууль, коллежийн 1-2 дугаар ангид 3-аас дээш голч дvнтэй суралцаж байгаа оюутнуудыг сургуулийн тодорхойлолтыг vндэслэн сурч байгаа мэргэжлийн чиглэлээр нь оруулж байгаа. Мєн гадаадад нэг хичээлийн жилээс багагvй хугацаагаар зєвхєн хэлний бэлтгэлд суралцаж тєгссєн хvнийг шалгалтад оруулдаг. Харин хувиараа vндсэн сургалтад хамрагдаж байгаа хvмvvсийг шалгалтад оруулдаггvй.

Шалгалтад оролцох хvмvvс доор дурдсан материалыг бvрдvvлж, зарлагдсан єдєр бvртгэх байранд єєрийн биеэр ирж бvртгvvлнэ. Yvнд:

• 1, 2 дугаар ангийн сурлагын дvнгийн vзvvлэлт
• Бvрэн дунд боловсролын vнэмлэхийн хуулбар /нотариатаар баталгаажуулсан/
• Шалгалтад орохыг зєвшєєрсєн сургуулийн захиргааны албан бичиг /бvрэлдэхvvний сургуулиас шууд нэр дэвшигдсэн оюутны материалыг хvлээж авахгvй/
• Иргэний vнэмлэхийн нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар /шалгалтын vеэр авч ирэх/
• 3х4 хэмжээний 1 хувь цээж зураг
  

Сургуулиуд шалгалтад орох єєрийн оюутны нэрсийг шалгалт эхлэхээс 5-аас доошгvй хоногийн ємнє Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яаманд ирvvлнэ. Ингэхдээ их сургуулиас 6 хvртэл, дээд сургууль, коллежиос 3 хvртэл оюутан нэг хуваарь дээр єрсєлдєхєєр тооцно.

Бvртгэл нь шалгалт эхлэхээс 2 хоногийн ємнє дуусна. Хугацаанаас хоцорсон оюутныг бvртгэхгvй.

Сонгон шалгаруулалтыг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам тухайн орноос манай оронд суугаа Элчин сайдын яамтай хамтран зохион байгуулдаг. Сонгон шалгаруулалттай холбогдох зардлыг оюутнууд єєрсдєє хариуцдаг.

Бvртгvvлсэн оюутнууд нь мэргэжлийн суурь шалгалт буюу гадаад хэлний шалгалтыг тест хэлбэрээр єгнє. ОХУ, Украин, Казахстанд суралцах оюутнууд орос хэлний, бусад оронд суралцах оюутнууд англи хэлний шалгалт єгнє. Мэргэжлийн суурь шалгалтын тєрєл нь суралцах мэргэжлээсээ шалтгаалан єєр єєр байдаг...

Шаардлагатай тохиолдолд энэ шалгалтад тэнцсэн соёл, урлаг, спортын салбарын оюутнуудаас мэргэжлийн онцлогтой уялдан тусгай шалгалт авч болно.

Мэргэжлийн суурь шалгалтад нийт онооны 50%-иас дээш оноо авсан оюутныг дараагийн шалгалтад оруулна. Дараагийн гадаад хэлний шалгалтад мєн 50%-иас дээш амжилт vзvvлбэл зохино.

Хоёр улсын Засгийн газар болон яамд хоорондын гэрээ, хэлэлцээрийн дагуу магистрантур, докторантурт суралцуулах сонгон шалгаруулалтад тухайн зарлагдсан мэргэжлийн чиглэлийн дагуу бакалавр /докторантурт бvртгvvлэх хvмvvс магистраас доошгvй/-аас доошгvй боловсролтой /сургалтын голч дvн нь 3,25-аас доошгvй байна/, мэргэжлээрээ 2 ба тvvнээс жил ажилласан, судалгаа шинжилгээний ажлын дадлага, туршлагатай, гадаадад суралцах хэлний бэлтгэлтэй хvмvvсийг оруулна.

Магистрантур, докторантурын шалгалтад оролцох хvмvvс доор дурдсан материалыг бvрдvvлж, зарлагдсан єдєр бvртгэх байранд ирж бvртгvvлнэ. Yvнд:

• єргєдєл;
• иргэний vнэмлэх /шалгалтын vеээр авч ирэх/;
• 1 хувь цээж зураг /3*4 хэмжээтэй/;
• хэлний мэдлэгийн тvвшин тогтоох шалгалт єгсєн баримт;
• эрvvл мэндийн бичиг;
• албан газрын тодорхойлолт;
• нотариатаар баталгаажуулсан бакалаврын болон магистр /докторантурт хамаарна/-ын боловсрол эзэмшсэн тухай дипломын хуулбар, дvнгийн жагсаалт;
• єєрийн судалгааны ажлын тухай товч хураангуй /4-5 хуудас/;
• эрдэм шинжилгээний бvтээлийн жагсаалт.
  

Бvртгvvлсэн хvмvvсээс Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын тушаалаар байгуулагдсан комисс хэлний болон мэргэжлийн шалгалт авч сонгон шалгаруулалтыг зохион байгуулна. Шалгалтын комисс нь тухайн салбарын эрдэмтэн, их сургууль, коллежийн профессор, багш нараас бvрдэнэ. Сонгон шалгаруулалттай холбогдон гарах зардлыг шалгуулагч єєрєє хариуцна.

Гадаад хэлний шалгалтыг тест хэлбэрээр, мэргэжлийн шалгалтыг ярилцлага хийх, реферат бичvvлж хамгаалуулах хэлбэрээр авна. Мэргэжлийн шалгалтын агуулга нь шалгуулагчийн мэргэжлийн ерєнхий мэдлэгийн болон судалгааны ажлын тєвшин, нийтлvvлсэн бvтээл, судалгааны ажлын онолын болон практикийн ач холбогдол, суралцаж ирээд хийх ажлын талаар vнэлгээ єгєхєд оршино. Мэргэжлийн болон хэлний шалгалтын доод босго оноо нь нийт онооны 60%-иас доошгуй байна.

Шалгалтын нийлбэр оноог баримтлан, мэргэжлийн чиглэл, хяналтын тоонд багтааж шалгаруулна. Бакалаврын тєвшинд шалгуулагчдын оноо тэнцвэл сvvлийн улирлын шалгалтын дундаж дvнг харгалзах ба уг оноо мєн тэнцсэн тохиолдолд бvрэн дунд боловсролын vнэмлэхийн дундаж дvнг баримтлан шалгаруулна.

Гадаадын аль нэг оронд суралцах шалгалтад тэнцэж хvлээн авах талд материал нь хvргэгдсэн хvмvvсийг дахин єєр оронд суралцуулах шалгалтад оруулахгvй.

Шалгалтад орохдоо материалаа хуурамчаар бvрдvvлэх, шалгалтын асуултыг хариулах буюу дvгнvvлэхдээ бусдын дэмжлэг авах, вариант солих, тусгай бэлтгэсэн материал, ном, хэвлэл хуулж ашиглах, бусдад туслах, шалгалтад єєрийнхєє оронд хvн оруулах зэрэг хуурч мэхлэхийг оролдсон болон тухайн vед эрх бvхий байгууллагаас тавьсан нэмэлт шаардлага, шалгалтын дэгийг биелvvлээгvй гэх мэт зєрчил гаргасан хvмvvсийг шалгалтаас шууд хасч сургууль, албан газарт нь мэдэгдэнэ.

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам нь шалгалтад тэнцсэн хvмvvсийн материалыг хvлээн авах талаас ирvvлсэн зааврын дагуу бvрдvvлэн хvргvvлж, суралцуулах асуудлыг шийдвэрлvvлнэ.

Шалгалтад тэнцсэн хvмvvсийг гадаадад суралцуулах тухай эцсийн шийдвэрийг хvлээн авагч талаас ирvvлсэн урилга, суралцагчийн эрvvл мэндийн vзлэгийн магадлагааг vндэслэн Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд гаргана.

Суралцахаар шийдвэр гаргуулсан хvмvvс нь тухайн орны эрх бvхий байгууллагаас хуваарилсан их, дээд сургуульд vнэ тєлбєргvй суралцах ба амьжиргааны тэтгэлэг авна. Замын зардлаа суралцагч єєрєє хариуцна.

(Гадаадад суралцагчдын санхvvгийн нєхцєл орон орноосоо шалтгаалан єєр єєр байдаг. .Санхvvгийн нєхцлийн тухай судалгааг 2005 оны 5 дугаар сард багтаан яамны вэб сатад байршуулна).

Єндєр хєгжилтэй орны их сургуулийн магистрантур, докторантурт Сургалтын тєрийн сангийн зээлээр суралцах хvмvvсийг Боловсрол, Соёл, Шинжлэх ухааны сайдын баталсан “Єндєр хєгжилтэй орны их сургуулийн магистрантур, докторантурт суралцах хvмvvсийг сонгон шалгаруулах журам” (3 дугаар хавсралтаас харна уу)-ын дагуу сонгон шалгаруулж байна.

Энэ журмын дагуу Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам доор нэр дурдсан захиалагч байгууллагуудаас жил бvрийн нэгдvгээр сард багтаан тухайн салбарын тэргvvлэх чиглэлийн захиалгыг авч, Засгийн газрын vйл ажиллагааны хєтєлбєр, vндсэн чиглэл, vндэсний болон дэд, дэмжих хєтєлбєрvvд, нийгэм, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, технологийн хєгжлийн тєлєв байдалтай уялдуулж, мэргэжлийн чиглэлийг тогтооно. Тогтоосон мэргэжлийн чиглэл, суралцуулах хvний тоо, олгох санхvvжилтийн хуваарийг яам жил бvрийн 3 дугаар сард багтаан захиалагч байгууллагуудад хvргvvлнэ.

1. Ерєнхийлєгчийн Тамгын Газар
2. Их Хурлын Тамгын Газар
3. Засгийн Газрын Хэрэг Эрхлэх Газар
4. Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам
5. Сангийн яам
6. Хууль зvй, дотоод хэргийн яам
7. Гадаад хэргийн яам
8. Yйлдвэр, худалдааны яам
9. Байгаль орчны яам
10. Тvлш, эрчим хvчний яам
11. Эрvvл мэндийн яам
12. Хvнс, хєдєє аж ахуйн яам
13. Зам тээвэр, аялал жуулчлалын яам
14. Барилга, хот байгуулалтын яам
15. Нийгмийн хамгаалал, хєдєлмєрийн яам
16. Батлан хамгаалах яам
17. Улсын мэргэжлийн хяналтын газар
18. Гамшигаас хамгаалах ерєнхий газар
19. Мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн газар
20. Монгол банк
21. Дээд шvvх
22. Улсын Ерєнхий прокурорын газар
23. Yндэсний статистикийн газар
    

Захиалагч байгууллагууд тухайн жилийн 4 дvгээр сард багтаан єєрийн захиалгаар єндєр хєгжилтэй орны их сургуулийн магистрантур, докторантурт суралцуулах мэргэжил, хvний тоо, сонгон шалгаруулах нєхцлийг олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр зарлана.

Шалгалтад оролцох хvмvvс нь зарлагдсан мэргэжлээр бакалавраас доошгvй боловсролтой (сурлагын голч дvн нь 3.5-аас доошгvй байна), мэргэжлээрээ 2-оос доошгvй жил ажилласан, олон улсын нэр хvндтэй их сургуулийн vндсэн сургалтад зарлагдсан мэргэжлийн чиглэлийн дагуу шууд суралцахаар элссэн хvмvvс байх ёстой. Энэ тэтгэлэгт хамруулах гадаадын их сургуулиудын нэрсийн жагсаалтыг их сургуулиудын зэрэглэл тогтоодог олон улсын нэр хvнд бvхий байгууллагуудаас гаргасан мэдээлэлд vндэслэн БСШУЯ жил бvр шинэчлэн зарлаж, шинэчлэгдсэн жагсаалтыг яамны вэб сайт (http://mecs.pmis.gov.mn)-ын “мэдээлэл” гэсэн хэсгийн “гадаадад суралцахыг хvсэгчдэд” зориулсан буланд байршуулна.

Дээрх шаардлагыг бvрэн хангасан шалгалтад оролцох хvсэлтэй хvмvvс нь доор дурдсан баримт бичгийг бvрдvvлж, зарлагдсан хуваарийн дагуу холбогдох захиалагч байгууллагад бvртгvvлнэ:

а. єргєдєл (тухайн чиглэлээр суралцахаар болсон зорилго, ийнхvv суралцахад єєрийгєє бэлтгэсэн байдал болон яагаад єєрийгєє энэ тэтгэлэгт хамаарагдах шаардлагатайг тайлбарласан vндэслэл, суралцаж тєгсгєєд хийх ажлын тухай тєсєєлєл, суралцахад шаардагдах дэмжлэг, нєхцлийг тодорхой илэрхийлсэн байна);
б. иргэний vнэмлэх, тvvний нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар;
в. сvvлийн нэг жилийн дотор авахуулсан 1 хувь єнгєт цээж зураг (3*4 хэмжээтэй);
г. энэ журмын 5-д заасан сургуулиас элсvvлсэн тухай албан захидал (тухайн сургуулиас захиалагчдад хаяглан битvvмжлэн ирvvлсэн байх);
д. эрvvл мэндийн vзлэгт хамрагдсан тухай баримт (тусгай маягтын дагуу);
е. ажил байдлын тодорхойлолт (хамгийн сvvлд ажиллуулж байсан 2-3 байгууллагын болон судалгаа шинжилгээний ажлыг нь сайн мэдэх этгээдээс энэ мэргэжлээр суралцах бэлтгэл, туршлага, зан тєлєвийн онцлогийг нь тодорхойлсон захидлыг битvvмжлэн захиалагчид ирvvлсэн байна);
ж. бакалаврын болон магистр (докторантурт суралцах хvмvvст хамаарна)-ын боловсрол эзэмшсэн тухай диплом, дvнгийн жагсаалт, тэдгээрийн нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар;
з. єєрийн судалгааны ажлын тухай товч хураангуй (2000-аас илvvгvй vгэнд багтаан судалгаа хийж буй чиглэл, эзэмшсэн арга зvй, хvрсэн гол vр дvн, дvгнэлтээ илэрхийлсэн байна);
и. эрдэм шинжилгээний бvтээлийн жагсаалт (докторантурт суралцах хvмvvс
заавал бvрдvvлнэ).
Захиалагч байгууллага сонгон шалгаруулалтыг энэхvv журмын дагуу ил тод, шударга зохион байгуулж, тухайн захиалгат ажлын байрын шаардлагыг бvрэн хангаж буй хvмvvсийг шалгаруулна. Сонгон шалгаруулалттай холбогдон гарах зардлыг шалгалтад оролцогч єєрєє хариуцна.

Захиалагч байгууллага нь шалгалтад тэнцсэн хvмvvстэй хоёр талын гэрээ (цаашид “гэрээ” гэнэ) байгуулна. Гэрээнд сургалтын явцад хяналт тавих, суралцагчийг хугацаанд нь амжилттай тєгсгєх, буцаан ирvvлэх, ажлын байраар баталгаатай хангах тухай тодорхой нєхцєл болон захиалагч, суралцагчийн харилцан хvлээх бусад эрх, vvрэг, гэрээний заалтууд зєрчигдсєн нєхцєлд хоёр талын хvлээх хариуцлагыг тодорхой тусгана.

Захиалагч байгууллага нь шалгалтад тэнцсэн хvмvvсийн баримт бичгийг сонгон шалгаруулалтын дvн, сайдын зєвлєлийн хурлын шийдвэр, гэрээний хамт жил бvрийн 8 дугаар сарын 1-ний єдрийн дотор БСШУЯ-нд ирvvлнэ.

“Єндєр хєгжилтэй орны их сургуульд Засгийн газрын тэтгэлгээр хvн суралцуулах асуудлыг зохицуулах зєвлєл” нь захиалагчдын сонгон шалгаруулалтын дvнг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдад танилцуулна. Тэтгэлэг олгох эцсийн шийдвэрийг Боловсролын асуудал эрхэлсэн сайд гаргана.

Тэтгэлэг авахаар шалгарсан хvмvvсийн талаарх мэдээлэл (намтар, мэргэжил, боловсрол, ажил эрхлэлт, захиалагч, гэрээ, сурлага, санхvvжилт)-ийг яамны болон захиалагчийн Вэб сайтад байршуулан байнга шинэчилж байна. Магистрантурт суралцах хугацаа 2 жилээс, докторантурт суралцах болон нэг суралцагчид зээл олгох нийт хугацаа 3 жилээс илvvгvй байна.

Эхний санхvvжилтийг хагас жилийн, дараагийн санхvvжилтийг 1 хvртэл жилийн хугацаагаар олгоно. Дараагийн санхvvжилтийг олгох асуудлыг тухайн суралцагчийн суралцаж буй сургуулиас захиалагчид шууд хаяглан ирvvлсэн сурлагын дvн, дараагийн улиралд бvртгvvлсэн хичээлийн жагсаалтыг vндэслэн захиалагчаас ирvvлсэн тодорхойлолтын дагуу шийдвэрлэнэ.

Мєн Япон Улсын Засгийн газрын буцалтгvй тусламжаар хэрэгжиж буй “Хvний нєєцийг хєгжvvлэх тэтгэлэг” тєслийн хvрээнд 2002 оноос хойш жил бvр 20 хvнийг Японы нэр хvнд бvхий их сургуулиудын магистрантурт голдуу мэдээллийн технологи, эдийн засаг, хууль, удирдлага, харилцааны чиглэлээр шалгаруулан суралцуулж байна. 2005 оны сонгон шалгаруулалтыг 8 сараас хойш олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр єргєн хvрээтэй зарлана. Энэ тэтгэлэгт сургалтын талаарх нарийвчилсан мэдээллийг тєслийн гvйцэтгэгч байгууллага болох Японы олон улсын хамтын ажиллагааны тєв (JICE)-ийн Улаанбаатар хот дахь Тєлєєлєгчийн газраас авч болно (утас: 327052, вэб сайт: http://www.jice.org/english/, хаяг: Улаанбаатар хот, Сvхбаатар дvvрэг, 2 дугаар хороо, Чингисийн єргєн чєлєє 11-1, Болор Бизнес тєв, 206 тоот, байршил: Баянгол зочид буудлын баруун хойно байрлах 3 давхар цагаан байшин).

Тус яамнаас зохион байгуулж буй дээр дурдсан тэтгэлэгт хєтєлбєрvvдээс гадна хувиараа болон бусад олон улсын бєгєєд олон нийтийн байгууллагуудын шугамаар олгогдож буй тэтгэлгvvдийн талаарх дэлгэрэнгvй мэдээллийг Боловсролын зєвлєгєє, мэдээллийн тєв (EARC)-ийн вэб сайтаас авч болно (EARC-ийн утас 319016, вэб сайт: www.earcmn.org, хаяг: Улаанбаатар – 46, Соёлын тєв єргєє цогцолбор, Хvvхдийн номын ордон, 1 давхар).


БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМНЫ
БОЛОВСРОЛЫН ГАЗРЫН МЭРГЭЖЛИЙН БОЛОВСРОЛЫН ХЭЛТЭС Read more...

Гольфийн түүх

Гольфийн үүсэл гарал нь домогтой холбоотой. Жирийн нэгэн малчин эр голын эрэг дагуух манхан дээгүүр зугаалж яваад санаандгүй бөөрөнхий чулууг саваа модоороо цохиж туулайн үүрэнд унагажээ. Түүний найз нөхдөд энэхүү шинэ зугаа нь ихээр таалагдаж цуг тоглох болжээ. Яваандаа чулууг гуттаперчен бөмбөгөөр орлуулан, туулайн үүр нь нүх болж, харин саваа модны оронд цохиур хэрэглэх болсон байна.

Гольфийн эх орон гэж олон улс орнууд өөрсдийгөө нэрлэдэг. Жишээлбэл Голландад kolven (мөсөн дээр тоглодог) их алдартай, ромчууд гольфтэй төстэй “паганика” хэмээх тоглоомоор нааддаг байсан бөгөөд шинэ эриний 400 онд Британид энэхүү тоглоом тархжээ. Хятадад манай эриний өмнөх III-II зуунд “гуй ван” гэдэг тоглоом их дэлгэрсэн. Мөн франц, бельгичууд гольфтэй төстэй өөр өөрсдийн онцлогтой тоглоомоор нааддаг байсан.

Тийм хэдий ч сонгодог гольфийн эх орныг Сент-Эндрюс хэмээх шотландийн жижигхэн хотыг гэж тооцдог. Энэхүү хотыг ивээн тэтгэгч Гэгээн Андрейн нэрээр нэрлэсэн. Гэгээн Андрейн бунхан ойролцоогоор зургаан зууны өмнө баригдсан цогчин дуганд байрладаг. Эртний энэ дуганы цонхон дээр гартаа цохиур барьсан хүний дүрс байдаг.

Гольфийн тухай хамгийн анхны бичмэл түүх 1457 оноос эхэлдэг. Яг энэ үед Джеймс хаан цэргүүддээ гольф тоглохыг хориглосон тушаал гаргаж байсан. Учир нь цэргүүд нь өөрсдийн үндсэн үүргээс хөндийрч бэлтгэл сургуулилт хийх ёстой ихэнх цагаа гольф тоглон өнгөрүүлдэг байжээ. Энэхүү хоригийг Шотландийн парламентийн тогтоолд тусгаж өгчээ.

Гольф гэдэг нь маш олон ёс заншил, түүх домгийг нандигнан хадгалсан бүхэл бүтэн соёл юм.

Хамгийн анхны эмэгтэй гольфчин бол шотландийн хатан хаан Мария Стюарт гэж тооцогддог.

Хамгийн ахмад гольф-клуб гэсэн нэр зүүхийн төлөө 1744 оны 3 сард үүсгэн байгуулагдсан “Джентльмен Голферз” (одоо үед “Онорабл Кампани оф Эдинбург Голферз”) болон 1735 онд үүсгэн байгуулагдсан Эдинбургийн “Ройял Бергес Гольфинг Сегайити” нар өрсөлддөг.

1870 онд сэр Дэвид Манкрей, эксвайр Джон Вайт-Мелвин нар хоорондоо хэн нь илүү удаан амьдарсан нь Гэгээн Эндрюгийн гольф-клубт мөнгөн цохиур бэлэглэх болно гэсэн болзолтой мөрий тавьж 13 жилийн дараа ноён Вайт-Мелвин клубт бэлэг барьсан байна. Энэ жилдээ тэрээр клубийн ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон боловч үүрэгт ажилдаа орж чадалгүй нас баржээ. Түүний хөрөг зургийг клубийн тамхи татах өргөөнд хадгалж байдаг.

XX зуунд гольф Саранд хүрсэн. 1971 оны 2 сард “Аполлон-14” сансрын хөлгийн ахмад Алан Шепард хоёр цохиураар хоёр бөмбөг цохисон. 1974 онд Аланы сансарт тоглосон цохиурыг нэгэн музейд бэлэглэсэн байна.

Гольф тоглох нь спортын шинэ төрөл гэхээсээ илүүтэй баялаг ёс заншилтай, ёс журамтай, язгууртны, олон талт соёлын өвөрмөц ертөнцөд хамаарна гэсэн үг юм.

HUMAN CAРITAL сэтгүүл /дугаар 01/

Read more...

Фрэнсис Бекон, Декарт, Гёте ...

Цаг хугацаа бол хамгийн аугаа шинэчлэгч Фрэнсис Бекон

Би сэтгэж байгаа учир оршин байдаг. Декарт

Ухаантай хариулт авахын тулд ухаантай асууж сур. Гёте

Хүмүүн хол бодлогогүй болбоос ойр зовлон буй. Күнз

Явах хүсэлтэйг нь хувь заяа хөтөлнө, хүсэлгүйг нь чирнэ. Сенека

Сэтгэл санааны тоогүй байдалтай тэмцэж чадаагүй хүмүүс амархан мохдог. Аристотел

Read more...

Я. Корчак, Р.Гамзатов

Урсан өнгөрч цаг хугацаа, өдөр хоногийг хүндэтгэ...
Хором бүхнийг хүндэтгэ яагаад гэвэл тэр чинь хэзээ ч давтагдашгүй... Я. Корчак

Дарс сархдыг бялхуулан ууж, чи
Дарангуйлагч хаан шиг байх юм
Дараа нь ойлгоноо, аяндаа
Дарлагдсан боол болноо, түүнийхээ Р.Гамзатов
Read more...

Б.Лхагвасүрэн : Цэцгэн эрхи

Таны
Цас цагаан гантиг өлмийд чинь
Цэцэг зулья гэж
Цэцэг түүлээ, би
Таны
Сайхан сэтгэлээ олдог байсан номин талаас
Сайн мууг ялгалгүй сэрүүцүүлдэг үүлэн сүүдэр дороос
Эзгүйд минь миний дууг сонсдог
Эрх танхай цэнхэр горхийн хөвөөнөөс
Цэцэг түүлээ

Цэцэг түүхдээ уйлж түүлээ.
Унасан харууслын нулимс
Оносон цэцэг бүхнийг түүлээ
Тандаа цэцэг дэвсэе гэхэд
Нэгэн зуных байтугай
Нэгэн зууны цэцэг үл хүрэлцэнэ
Сайхан ижий минь
Санчигандаа өнчин хяруугүй эх минь
Таныгаа
Орчлонгийн үнэн, мөнхийн шөнө дундуур
Одлоо гэж уйллаа.
Одод хийсэм үхлийн хар шуурганд
Осголоо гэж хайллаа.
Таныгаа
Мянган үндэсний үзүүр бүхэнд шингэж
Мандах нарны зүг ургана гэж уужирлаа
Энх шаргал үүрээр хиртэшгүй цагаан цолмон байж
Эхлэл бүхний манлайд гялалзанаа гэж тайтгарлаа
Ижий минь та
Хагацлаар чулуужсан аялгуу
Халуунаараа царцсан сүү
Ижий минь би таны
Үргэлжлэл

Read more...

Д.Болдхуяг : Дүүмэдхэн

Дүрсгүй цагаан салхинд нандин үгсээ
Асгасаар явааг минь уучил
Дүрлэн нүдний чинь мэлмэрээг сэтгэлдээ ургуулж
Шүлэглэсээр явааг минь уучил

Дүгрэг хаш сарны дор өдий хүртэл
Мартаагүй явааг минь уучил
Дүүмэд хонгорхон чамайгаа сэтгэлийн угтаа
Хайрласаар явааг минь уучил

Амрагийнхаа уруулыг амтлахдаа хүртэл
Анисан нүдэндээ чамайг хардгийг минь уучил
Ахин дахин нэрээр чинь дуудаж сэрээд
Айхтар хар дарлаа гэж мэлздэгийг минь уучил

Дурлал шиг дарс хийгээд
Дарс шиг дурлал хоёрын чинь
Аль алиныг нь
Амталж л явлаа ах чинь

Чамайг харахгүй гэхнээ
Зүүдэнд нисэж үзэгдэх
Амраг шувуу минь

Чамайг хайрлахгүй гэхнээ
Зүрхэнд хөндүүрлэн ургах
Эрх цэцэг минь

Ер бусын үзэсгэлэн гоод чинь тэргүүн юугаа бөхийж
Есөн оны цэцэгтэй цуг өлмий дор чинь хагдарлаа
Бие сэтгэлийн буйдыг эзэгнэн суугч хатан хаан минь
Би чамд хайртай шүү уучил намайг дүү минь дээ Read more...

Д.Болдхуяг : Хэцүү

Чамтай байх надад хэцүү
Чамгүй байх бүр ч хэцүү
Дурлалын суманд шүүрэн шанага шиг сийчүүлсэн
Дуулга нимгэн зүрхэнд чамайг хайрлах зай байжээ

Ханьтай үртэй чиний
Хажууд чинь байх хэцүү
Хонгор сэтгэлд чинь хоргодоод
Холдож явах бүр ч хэцүү

Санаанаас гарахгүй нь хэцүү
Чамайгаа мартахгүй нь хэцүү
Зүүдэнд ирэх чинь хэцүү
Зөөлөн харц чинь бүр ч хэцүү

Зургийг чинь ноцтол ширтэж өдөр өнгөрөөх хэцүү
Зуун жил хүлээгээд агшин зуур уулзах хэцүү
Харцаараа намайг ээрээд байх шиг санагдах хэцүү
Хайртай гэдгээ би илчлэх эрхгүй нь бүр ч хэцүү

Чамтай байх надад хэцүү
Чамгүй байх бүр ч хэцүү
Дурлалын суманд шүүрэн шанага шиг сийчүүлсэн
Дуулга нимгэн зүрхэнд чамайг хайрлах зай байжээ
Read more...

Д.Болдхуяг : Чинад нууцхан сэтгэл*

Халамцуудаа хэн нэгэнд үг алдахаас эмээж
Хамгийн эрхэмсэг идээг амсаж би зүрхлэхгүй нь
Хатир салхиар өртөөлж хавийн уулс сонсчих гээд
Хайтан цэцгийн дэлбээнд нэрий нь шивнэж зүрхлэхгүй нь

Исэж ханасан зүүднээс чинэсэн үг сагах гээд
Илүү гэрийнхээ хойморт адайр хүүхэд шиг хонодог
Энэ миний диваажин доторх тамын хэлтэрхий
Эгшиг солгой хоолойд аргаж татсан солонго

Сэтгэлийнхээ түрлэгийг ухаанаар аргамжиж дийлэхгүй нь
Сэмхэн бичсэн шүлгийнхээ нэрийг солилгүй болохгүй нь
Хайран чиг зүрхэнд минь нууцхан дурлалыг сөгнөчихөөд
Хайртай ахын минь өвөрт жаргаж яваа бэргэн минь дээ

Read more...

Ажил хайгчдын гаргадаг алдаа

Ажил эрхлэлтийн талаархи зєвлєгєє єгдєг америкийн vндэсний холбоо(National Employment Counseling Association) –оос энэхvv зєвлємжийг эрхлэн гаргажээ.

Муу товч намтар. Энэхvv алга дарам цаас нь таны тухай анхны сэтгэгдлийг тєрvvлдэг. Муу бичигдсэн байх тусмаа та тухайн байгууллагад ажилд орно гэж горьдсоны ч хэрэггvй учир товч намтар буюу CV-гээ нямбай сайн бичээрэй.

Єєрийнхєє товч намтраа аль нэгэн байгууллагад єгчихєєд эргэж заавал хариу хэлнэ гэж хvлээдэг. Гэвч амьдрал дээр маш цєєн тохиолдолд компаниас хариу ирvvлдэг байна. Хамгийн эелдэг харьцаатай хvмvvс л танаар vнэхээр бахархаж байгаа боловч єєр хvн ажилд авах боллоо гэж мэдэгдэнэ. Хамгийн шилдэг арга бол хvний нєєцийн алба руу утасдаж єєрийнхєє тухай байнга сануулах явдал юм. Амжилтад хvрсэн хvмvvсийн ойролцоогоор 60 хувь энэ аргыг хэрэглэсэн байна.

Зєвхєн єєрийн танил талыг ашиглан ажил хайх. Энэ бол маш осолтой алхам юм. Таны танилууд хэзээ ч таны хvлээж байсан шиг идэвхитэйгээр таны тєлєє гvйхгvй шvv дээ. Мэдээж хэрэг заримдаа тэд танд туслалгvй яахав. Гэвч зєвхєн танилдаа найдана гэдэг нь тэнэг хэрэг юм.

Ярилцлагын дараа хэнтэй эргэж холбоо барихаа асууж сонирходоггvй. Энэ бол маш том алдаа. Та байгууллагаас эргэж холбоо барих байлгvй гэж найдалгvйгээр ирээдvйн ажлынхаа талаар ямар хvнтэй єєрєє холбоо барих боломжтойгоо заавал асууж судлаарай.

Ярилцлагын дараа та хvний нєєцийн менежертэй холбоо барьж чадахгvй байгаа бол шууд аль хэлтэст ажиллах хvсэлтэй байна тэр хэлтсийн даргад нь утасдаж єєрийнхєє тухай сануулаарай.

Интернетээр дамжуулан ажил хайх. Ихэнх компаниуд єєрийнхєє сайтанд ажлын байрны тухай мэдээлэл тавьдаг ч гэсэн vvнд нэг их найдаад хэрэггvй. Америкийн компаниудын гуравны нэг нь товч намтрыг “хуримтлуулах” зорилгоор энэ мэдээллийг сайтандаа байлгадаг.

Ярилцлагын дараа та компанид талархалын захидал илгээдэггvй. Америкт ажил горилогч тухайн компаний тєлєєлєгчтэй уулзсаны дараа заавал ийм захидал ("thank you letter") явуулдаг уламжлал байдаг. Хэрэв компани энэ захидлыг хvлээн аваагvй бол таныг бизнесийн ёс зvйн талаар ямар ч ойлголтгvй хvн байна гэж vнэлдэг.

Компани хамгийн тvрvvнд сайн ажилтнуудыг хайж олоход анхаардаг гэж та тєсєєлдєг нь алдаа юм. Vнэн хэрэг дээрээ бол ямар ч компаний гол зорилго нь ашиг олох, дараа нь vйлчлvvлэгчдийн эрэлт хэрэгцээг хамгийн дээд зэргээр хангах, гуравдугаарт пvvсийн эздийн ашиг сонирхлыг хангах явдал г.м. байдаг.

Таны товч намтар єнгєрсєн амьдралыг тань л харуулдаг. Та ирээдvйдээ анхаарлаа тєвлєрvvл. Єнгєрсєн амьдрал тань ирээдvйд юу хийж бvтээж чадахыг тань нотлог.

Ажил хайгчдын гаргадаг дараах 10 тvгээмэл алдааны тухай хоёр дахь хувилбарыг мєн л сонгон шалгаруулалтын vйл ажиллагаа явуулдаг америкийн томоохон компани болох ProSpring –ийн хувилбарыг дэвшvvлж байна. Эдгээр нь дээрхи 10 алдаанаас бага зэрэг ялгаатай, учир нь сонгон шалгаруулалтын агентлагаар дамжуулж ажил хайж байгаа хvмvvст илэрч байдаг. Хэдий тийм ч гэсэн аль алиныг нь тооцоолон vзэх хэрэгтэй болов уу.

1. Компани таны талаархи мэдээллийг яг ямар аргаар авахыг хvсч байгааг та vл ойшоосон. Хэрэв зарлалд мэдээллээ электрон шуудангаар явуулна уу гэж байхад та факс эсвэл захидал явуулсан байх жишээтэй. Танд дахин хэзээ ч хоёр дахь боломж олдохгvй, таны тухай тєрєх анхны сэтгэгдэл нь маш сєрєг болон хувирч та хэзээ ч дvрэм журам гэж мэддэггvй хvн шиг харагдана. Ингээд л ажилд орох боломжоо алдана.

2. Та ярилцлага хийсэн хvний нєєцийн албаны мэргэжилтэнтэй уулзахдаа єєрийгєє хувь хvн талаасаа харуулж чадаагvй. Єєрийгєє хувь хvн талаасаа харуулах нь маш чухал юм. Тантай ярилцлага явуулсан мэргэжилтэн л таны тухай цааш танилцуулахаас гадна таныг ажилд ороход маш том дэмжлэг vзvvлж чадна.

3. Муу зуршил. Жишээлбэл єєрийнхєє товч намтарыг нэгэн зэрэг хэд хэдэн байгууллагууд уруу зориудаар явуулах. Мєн явуулсан байгууллагынхаа нэрийг сайтар тогтоох нь илvvдэхгvй, ингэснээр та эвгvй байдалд орохоос сэргийлнэ. Тэгээд хvний нєєцийн албадын менежерvvдийг хэзээ ч доромжилж болохгvй шvv.

4. Єєрийнхєє хийж чадахгvй ажилд санаархах. Энд ямар нэгэн тайлбар илvvц юм. Зарлалд дурьдсан шаардлагуудыг сайтар судлаж vзнэ vv. Жишээлбэл “ямар нэгэн мэргэжлийн ур чадвар, туршлагатай байх ЁСТОЙ” гэсэн шаардлага их тvгээмэл байдаг.

5. Муу товч намтар. Сонгон шалгаруулагчид єдєр болгон хэдэн арваад резюме (товчоо) уншиж танилцдаг тул маш товч бєгєєд тодорхой бичиж, нэн чухал мэдээллээ тодруулж єгвєл сайн байдаг.

6. Электрон шуудангийн ёс журмыг баримтлана уу. Сонгон шалгаруулагчид электрон шуудангаар хэдэн арван мэдээлэл хvлээн авдаг, иймээс тэдний ажлыг хєнгєвчилж, єєрийнхєє тухай сайхан сэтгэгдэл тєрvvлэхийн тулд илгээж буй файлаа resume.doc гэж биш харин єєрийнхєє нэрээр нэрлэвэл зохино.

7. Товч намтар бичихдээ бичиг vсгийн алдаа гаргах, бичгийн хэв муу байх. Энэ нь таны боловсролын тvвшинг харуулж байдаг.

8. Товч намтар бичих зорилгоо буруу ойлгох. Та єєрийнхєє давуу талуудыг аль болохоор илvvтэйгээр харуулж, эхэнд нь бичээд сул талуудынхаа тухай хальт дурьдах ёстой.

9. Єєрийнхєє намтрыг дутуу бичих. Цаг хугацааны болон логикийн алдаанууд их тохиолддог. Жишээлбэл 1998-1999 онууд, мєн 2001-2003 онуудад ямар ажил хийж байснаа тодорхой бичээд 1999-2001 онуудыг тэр чигээр нь орхидуулдаг. Заримдаа мэдээллийн технологийн дээд боловсролтой байж 2 жил гаруй борлуулалтын менежер хийж байсан г.м. тvvхийг сонгон шалгаруулагчид заавал сонирхдог байна.

10. Та єєрийгєє юу хийж чаддагаа харуул. Хvний нєєцийн албадын менежерvvд мэргэжлийн хувьд бэлэн болчихсон, дахин сургах шаардлагагvй ажилтнуудыг хайж байдаг. Хэрэв товч намтар тань эдгээр дадал туршлага байхгvй бол таныг ажилд авах нь юу л бол доо. Дээрх тvгээмэл алдааг анхааралдаа авч, аль болох гаргахгvй бол таний ажилд орох магадлал тєдий хэмжээгээр нэмэгдэх болно гэдгийг хэлэх байна.

Монгол Хvний Нєєцийн Институт www.mhri.mn

Read more...

дэлхийн том 10 их дэлгүүрийг танилцуулж байна.

1. South China Mall


Хятадын Донгуанд байрладаг. 2005 онд нээгдсэн. Нийт талбай нь 639 мянган ам метр. Энд салхин тээрэм, амарч зугаалахад зориулсан цэцэрлэгт хүрээлэн, дэлхийд алдартай Ялалтын гулдан хаалганы дуураймал загвар байдаг.

2. Golden Resources


Хятадын Бээжинд байх энэ том худалдааны төвийг 2004 онд нээсэн. Нийтдээ 540 мянган ам метр талбайд үйл ажиллагаа явуулдаг. Таван давхар өндөр энэ төвд 1000 орчим дэлгүүр байдгаас олонх нь Nike, DKNY зэрэг дэлхийд алдартай брэндүүдийг борлуулдаг. Худалдааны төвийн эргэн тойронд орон сууцны орчин үеийн шинэ хороолол, төр захиргааны байгууллагууд олноор оршдог.



3. SM Mall of Asia


Филиппиний Пасайд 378 мянган ам метр талбай бүхий энэхүү худалдааны төвийг 2006 онд нээжээ. Энд олимпийн хэмжээний уралдаан тэмцээн явуулахад тохирох том усан сан, Филиппиний анхны IMAX кинотеатр байдаг. Дөрвөн ч том барилгаас бүрддэг тул худалдан авагчдыг 20 суудалтай трамвайгаар зөөж үйлчилдэг.

4. Cevahir Istanbul


Туркийн Истамбулд байдаг Cevahir Istanbul 2005 оны аравдугаар сарын 15-нд нээгдсэн орчин үеийн худалдаа ба зугаа цэнгэлийн төв нь 348 мянган ам метр талбайтай энэхүү худалдааны төв Европын хамгийн том их дэлгүүрт тооцогддог. Хэд хэдэн IMAX театртай, усан спортын үзүүлбэрийн том талбайтай гээд дэлгүүр гэхээсээ зугаа цэнгэлийн төв болсон энэ газар нийт 342 мянган ам метр талбайтай. Дэлгүүрээр зогсохгүй гурван том 40-48 давхар тэнгэр баганадсан өндөр барилгуудын зураг төслийг 1987 онд Америкийн архитектор Минору Ямасакитай хамтран гаргаж байжээ. Барилгын суурийг 1997 онд тавьсан боловч янз бүрийн шалтгааны улмаас сунжирсаар найман жилийн дараа хаалгаа нээж байсан гэдэг.

5. West Edmonton


Канадын Алберта мужийн Эдмонтон хотноо байрлах энэ моол нь 1981 оноос хойш үйл ажиллагаа явуулж байгаа. 350 мянган квадрат метр талбайтай, 20 мянга гаруй машины зогсоол, 800 гаруй дэлгүүр, 23 мянган ажилтантай. Жилд дунджаар 28.2 сая, өдөрт 60-150 мянган худалдан авагч үйлчлүүлдэг. Тус худалдааны төвийн зугаа цэнгэлийн паркийг Fantasyland гэдэг байсныг Walt Disney компани өөрийн эзэмшилд авахаар өрсөлдөж Disneyland болгож чадсан. Харин West Edmonton Mall дараа нь буцааж аваад нэринг нь сольж Galaxyland болгосон.

6.SM


Азийн бас нэг том худалдааны төв Филиппиний Metro Manila-гийн Ортигас дүүрэгт байрлах хамгийн том их дэлгүүр SM Megamall нь SM Prime Holdings-ийн мэдэлд байдаг. 1991 онд байгуулагдсан энэ их дэлгүүр 324 мянган ам метр талбайтай. Уйл ажиллагаа нь SM Megatrade-ийн гурван том барилга дотор явагддаг. Зам дагуу байрлах гүүрийг холбож барьсан. SM-ийг зорьж ирсэн хүн худалдаа наймаа хийхээс гадна боулинг тоглож, мөсөн гулгуурын талбайд наадаж, тоглоомын танхимд цагаа зугаатай өнгөрөөж болно. Мөн үсчинд орж, Манилийн эмнэлгийн эмч нарын тусламжийг авч болно

7. Berjaya Times Square


Дэлхийн хамгийн том их дэлгүүр худалдааны төвүүдийн цөөнгүй нь Азид байрладаг. Тэдний нэг нь Малайзийн нийслэл Куала Лумпурт байдаг Вег-, jaya Times Square их дэлгүүр юм. 2005 оноос үйл ажиллагаа явуулж байгаа. 306 мянган ам метр ашигтай талбайг эзлэн оршдог. 1000 орчим дэлгүүрийг өөртөө нэптэсэн учраас ёстой нохойн битүү туурай ногоон хурганы арьснаас бусдыг эндээс олох боломжтой. Усан сан, мөсөн гулгуурын талбай, "Cosmo's World" хүүхдийн парк гээд зугаа цэнгэлийн том төв энэ их дэлгүүрийн харьяанд ажилладаг. Азидаа төдийгүй Малайздаа цор ганц IMАХ 2D & 3D театр мөн энэ худалдааны төвд ажилладаг.

8. Бээжингийн худалдааны төв


Хятадын нийслэл Бээжингийн төвөөс нэг цаг хэртэй явж хүрнэ. Хотын зах руу байгуулагдсан хамгийн анхны бас хамгийн том их дэлгүүр гэж нэрлэж болно. 2005 онд байгуулагдсан, 8000 машин өлхөн багтах дөрвөн түвшний авто зогсоол, наран шарлагын хиймэл атлаа тун тохилог газартай. Америк кино, хуурамч DVD-ний худалдаагаар алдартай.

9. Zhengjia Plaza


Топ 10-т багтсан Zhengjia Plaza мөн л Хятадынх. Гуанжоуд 2005 онд нээгдсэн энэ худалдааны төвийн нийт талбай 270 мянган ам метр. Зарим үед энэ төвөөр үйлчлүүлэгчдийн тоо өдөрт хагас сая орчимд хүрдэг. Дэлгүүрээс гадна зочид буудал, оффиссын зориулалтаар ашиглах талбай арвинтай.

10. SM City North Edsa


Филиппиний хамгийн том их дэлгүүр Квезон хотод 1985 онд байгуулагдсан. Их дэлгүүрийн ашигтай талбай нь 270 мянган ам метр. Дэлхийн хамгийн том 10 худалдааны төвийн гурав нь SM Prime Holdings-той холбоотой бөгөөд SM City North Edsa тэдний нэг. Байтуулагдсан цагаасаа хойш жил бүр өргөжсөөр одоо боулингийн талбай, хоолны газар, цэцэрлэг, зугаа цэнгэлийн төв болон 12 театртай болсон.

Улаанбаатарын сонин - Г.Ундрам Read more...

Хүний уураг тархины нууц

Дэлхийн эзэн хүн өөрийн бие махбодийн нууцыг ч гүйцэд мэдээгүй байсаар. Биднийг удирдан залагч тархины тайлагдашгүй нууцаас толилуулъя.

Зүүд. Хүн яагаад зүүдэлдэг болон тэр дүрслэл ямар учиртай болохыг эрдэмтэд өнөөг хүртэл тайлбарлаж чадаагүй. Зарим эрдэмтний тайлбарласнаар өдөр цуглуулсан мэдээллээ хүн унтахдаа цэгцэлдэг ба энэ нь зүүд болон бидэнд харагддаг аж. Мөн зүүд нь тархи, мэдрэлийн сувгуудын хэвийн үйл ажиллагааг шалгах явц юм байна.
Хүн амьдралынхаа гуравны нэгийг унтаж өнгөрөөдөг тул нойргүй олон хонох нь хий юм үзэгдэх бүр цаашлаад үхлийн аюулд хүргэдэг.

Биологийн цаг. Хүний бие организмын идэвхтэй болон идэвхгүй байдал буюу биологийн цагийг тархи зохицуулдаг. Энэ цагаас хамааран хоол боловсруулалт, цусны даралт болон дааврын ялгаралтын идэвхжил харилцан адилгүй байна. Биологийн цагийн нарийн учрыг эрдэмтэд олохгүй байсан ч үүнд нарны болон хиймэл гэрэлтүүлэг чухал үүрэг гүйцэтгэдгийг тогтоосон.

Инээд. Энэ бол шинжлэх ухааны тайлбарт байхгүй бас нэгэн нэр томъёо. Хүн инээхэд уураг тархи гурван үйлдэл гүйцэтгэдэг. Эхлээд инээдтэй хошин зүйлийг ойлгож, дараа нь нүүрний булчинд сэтгэлийн хөдөлгөөнөө илэрхийлэх “үүрэг” өгнө. Эцэст нь хөгжилтэй сэтгэгдэл төрүүлэн сэтгэл санааг тайвшруулна.
Хүмүүжил үү, удамшил уу. Хүүхэд ямар хүн болж төлөвших нь хүмүүжил, удам хоёрын алинаас нь шалтгаалдаг болохыг эрдэмтэд санал нэгтэй хэлж чадахгүй байна. Хүмүүжил чухал үүрэг гүйцэтгэдэг ч хүүхдийн зан араншин төрөхөөсөө өмнө тодорхойлогддог хэмээн зарим судлаач үздэг. “Хүний далд ухамсар бол халдашгүй. Энэ нь хүнийг хэн болохыг тодорхойлдог бөгөөд хүмүүжил бол хоёрдогч хүчин зүйл юм” хэмээн Австрийн сэтгэл зүйч З.Фройд үзжээ.

Үхэл. Хүн яагаад нас бардаг вэ. Хүний бие организм яагаад ийм хурдан хөгширдөг болохыг шинжлэх ухаан нээхийг хичээсээр байна. Нас барсан хүний тархи ажиллаж байдаг нь бие махбодь хэтэрхий хурдан өтлөөд байгааг харуулж байна. Хөгшрөлтийн гол шалтгаан нь гэмтсэн эс цугларснаас үүсдэг. Ирээдүйд эсийг тэсвэртэй болгож чадснаар хүний насыг дор хаяж 200 хүргэнэ гэж эрдэмтэд үздэг.

Хөлдөлт. Өндөр хэм­­тэй хүйтэн нөхцөлд хүнийг хөлдөөснөөр түүний хөгшрөлт зогсдог. Энэ аргын тусламжтайгаар хүн хэдэн мянган жилийн дараа дахин амьдрах боломжтойгоос гадна эмчилгээгүй олон өвчнөөс ангижрах боломжтой. АНУ-ын Аризона муж дахь “Alcor Life Extension” төвд хүн, амьтныг 78 хэмийн хүйтэнд хормын хугацаанд хөлдөөх хүчин чадалтай хөлдөөгч байдаг аж. Гэвч маш хурдан гэсгээх арга замыг хүн төрөлхтөн одоогоор нээж чадаагүй байна.

Дандаа.мн Read more...

Ирээдүйд өндөр үнэлэгдэх 10 чадвар

Олон улсын хэмжээнд болон Монголын бизнесийн байгууллагуудад хийсэн судалгаанд үндэслэн Монголын ирээдүй судлал нийгэмлэгээс ойрын ирээдүйд өндөр үнэлэгдэх чадваруудыг жагсаалтыг толилуулж байна.
1. Ажлын ёс зүй буюу өөрийгөө идэвхжүүлэх, цаг төлөвлөх чадвар
2. Эрүүл мэнд, гадаад төрхөндөө байнга анхаарал тавих чадвар
3. Аман харилцааны чадвар
4. Бичгийн харилцаа буюу албан бичиг найруулах, бичгээр тайлагнах, үндэслэл дэвшүүлэх чадвар
5. Хүмүүстэй тулж ажиллах, холбоо харилцаа тогтоох буюу багаар ажиллах чадвар
6. Хүмүүст нөлөөлөх (ялангуяа борлуулалт, манлайллын хувьд) чадвар
7. Мэдээллийн чадвар буюу хэрэгтэй мэдээллээ олж цуглуулах, мэдээллийг цэгцэлж боловсруулах чадвар (компьютер ашиглах чадвар)
8. Статистик, хүснэгт, график гэх мэт тоон аргуудыг хэрэглэх чадвар
9. Зөв асуулт тавих, асуултад зөв хариулдаг байх чадвар
10. Асуудлыг шийдвэрлэх чадвар

studynduk.com Read more...

ирээдүйд хамгийн эрэлттэй байх мэргэжил

БИЗНЕС: Маркетингийн менежер, үнэт цаас санхүүгийн зуучлагч, интернэт маркетингийн мэргэжилтэн, үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлагч.
БОЛОВСРОЛ: Математик болон байгалийн ухааны багш, насанд хүрэгчдийн сургалтын менежер.
УРЛАГ: Бүжигчин, продюссер, найруулагч, жүжигчин, хөгжимчин, зураач, зохиолч, сонины сурвалжлагч, телевизийн хөтлөгч.
АНАГААХ УХААН:Түргэн тусламжийн техникч, мэс засалч, шүдний эрүүл ахуйч, сувилагч.
МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ: Системийн шинжээч, компьютерийн инженер, вэб мэргэжилтэн, сүлжээний техникч, Java програмист, IT менежер, вэб үүсгэгч, өгөгдлийн администратор.
ХУУЛЬ: Оюуны өмчийн хуульч, анти-терроризмын мэргэжилтэн, хамгаалалтын албаны ажилтан, татвар үл хөдлөх хөрөнгийн хуульч.
ҮЙЛЧИЛГЭЭ: Нийгмийн ажилтан, үс засалтын хэв маяг тодорхойлогч, нисэх онгоцны механикч, хүүхэд асрагч, нарийн боовчин, газар зохион байгуулалт, архитектор.
СПОРТ: Тамирчин, дасгалжуулагч, чийрэгжүүлэлтийн багш.
ТЕХНОЛОГИ: Цахилгааны инженер, биологич, CAD оператор, бүтээгдэхүүний дизайнер, борлуулалтын инженер, техникийн үйлчилгээний менежер.
БУСАД: Мужаан, цахилгаанчин, баглаа боодол /хүргэлтийн ажилтан, нислэгийн тийз бичигч, зочид буудал/ рестораны менежер, жолооч.

studynduk.com Read more...

Англид сурахад ямар үнэтэй вэ?

НВУ-д сургуульд суралцахад гарах зардлыг тооцоолохдоо гол 2 зүйл дээр анхаарах хэрэгтэй. Үүнд эхнийх нь таны сургалтын төлбөр нөгөө нь амьдралын өртөг юм. Эхнийхийг нь та бол ерөнхийдөө зохицуулж болох бөгөөд учир нь сургалтын төлбөр нь тухайн сонгосон сургууль коллежид тогтмол (дунджаар Undergraduate болон Postgraduate сургалтууд жилийн 6000-17000 паунд, манайхаар дамжиж элсвэл энэ тоо хамаагүй бага!) байдаг. Харин амьдралын өртөг бол ихээхэн өөрчлөгдөх боломжтой тоо юм.

Байр Хэрвээ л та найз нөхдөөсөө болон хамаатан садангаасаа үнэгүй байр санал болгуулах азтай биш бол ямар нэг толгой хоргодох байртай байхын тулд доод тал нь орлогынхоо хагасыг зарим тохиолдолд түүнээс ч илүүг байрандаа зарцуулна. Өөртөө тохиромжтой байр орон сууц олох нь ялангуяа Англид амьдрах эхний нэг жилд маш чухал ач холбогдолтой байдаг билээ. Найдвартай тохилог байранд байх нь таны хичээл номондоо түлхүү анхаарах, шинэ найз нөхөдтэй болоход чухал үүрэгтэй.

Байраа сонгохдоо анхаарах зарим зүйлийг энд дурдъя.

-Үнэ. Долоо хоногийн ямар үнэтэй, урьдчилгаа хэдийг төлөх, барьцаанд хэр мөнгө төлөх, хэдий хугацаагаар амьдарч болох, байрны гэрээ гэх мэт

-Гал зуух. Гал зуухаа ганцаараа хэрэглэх үү бусадтай хамтарч ашиглах уу, тэнд нь ойр зуурын хэрэглээний зүйлс байгаа эсэх

-Өрөөний хэмжээ. Өрөө чинь хир том, бусадтай хамтарч эзэмших эсэх мөн ариун цэврийн өрөөний талаар

-Нийтийн тээврийн хэрэгсэл. Сургуулиас хэр хол, унааны зардал

-Орчин тойрон-д нь хамгийн ойрын хэрэглээний газрууд дэлгүүр, банк гэх мэт байгаа эсэх, хаалга цонх нь хир бат бөх, тэр орчин хэр тайван газар вэ?

Лондон бол Английн зүүн өмнөд хэсгийн нэгэн адил маш өндөр өртөгтэй газруудын нэг юм. Оюутны байр хөлслөхөд хамгийн хямд газруудыг Английн хойд хэсэг гэж ярьцгаадаг. Лондонд дундажаар нэг өрөө байр хөлсөлөхөд долоо хоногийн 100-250 паунд байдаг. Манай Монголчууд иймэрхүү үнэтэй байр хөлсөлж аваад 2-3-уулаа хамтран амьдардаг билээ.

Хүнс Таны хүнсэндээ хэрэглэх зардал нь мөн л анхаарч үзүүштэй том зардлуудын нэгэнд орно. Гэхдээ хүнсний барааны үнэ ерөнхийдөө хааяагүй адил байдаг. Ер нь боломжийн хооллож байхын тулд долоо хоногийн доод тал нь 35 паунд төлөвлөх хэрэгтэй.

Гадуур гарах Та магадгүй гадуур гарахаас илүү хичээл номондоо анхаарна гэх байх л даа. Гэхдээ ихэнх оюутнууд хааяа гадуур гарч найз нөхөдтэйгөө цагийг хамт өнгөрүүлэхийг илүүд үздэг. Энэ нь бас л нэг анхаарч үзүүштэй хэсэг бөгөөд магадгүй та долоо хоногт 0-100 паунд үүнд зарцуулж болно.

Ном, бичиг хэрэглэл Ном харьцангуй үнэтэй байдаг боловч та заавал багшийнхаа хэлсэн шинэ ном болгоныг худалдан авах албагүй. Сургуулийнхаа болон амьдарч буй дүүргийнхээ номын сангаас мөн хуучин номын дэлгүүрээс ч сайн ном олдох боломжтой. Мөн ихэнх сургуулийн багш нар зааж буй хичээлийнхээ талаар бэлдсэн материалыг хувилан олшруулж оюутнууддаа тараадаг. Гэхдээ л үүнд долоо хоногт 5 паунд төлөвлөхөд гэмгүй.

Компьютер болон бусад хэрэгсэл Та магадгүй өөрийн компьютертай, түүнийгээ ирэхдээ авчирч болох юм. Хэрэв ирээд шинэ сайн компьютер авахаар төлөвлөж байгаа бол энэ нь дундажаар 1000! паунд байдаг. Гэхдээ танд энэ үнэхээр хэрэгтэй юу эсвэл сургуулийнхаа үнэгүй компьютерийг ашиглах уу гэдэг нь бас л бодууштай асуудал.

Утас 21 зуунд амьдарч байгаа ямар ч оюутныг утасгүйгээр төсөөлөхөд бэрх юм. Мөн хааяа Монголруу аав, ээж найз нөхөдтэйгөө ярих хэрэг гарна. Мэдээж энэ зардал та утсаар хэр их ярихаас хамаарах бөгөөд дундажаар долоо хоногт 10 паунд төлөвлөхөд гэмгүй.

studynduk.com

Хувцас Мэдээж та долоо хоног болгон дэлгүүр хэсэж хувцас авахгүй ч үүнд бас л мөнгө төсөвлөх хэрэгтэй болно. Зарим их зарцуулдаг оюутнуудыг эс тооцвол ерөнхийдөө долоо хоногт 5-10 паунд төлөвлөх хэрэгтэй.

Унаа Үнэхээр л сургуулийнхаа дэргэд биш бол тодорхой мөнгө бас унаанд төлөвлөх хэрэгтэй болно. Лондонд оюутнууд нь нийтийн тээврийн хэрэгсэлээр 30% хүртэл хөнгөлөлттэйгээр зорчдог ба хөнгөлсний дараа унаанд дундажаар долоо хоногт 10-15 паунд зарцуулдаг байна.

Бусад Үүнд ариун цэврийн хэрэглэл худалдаж авах, байрны үнэнд ороогүй бол цахилгаан болон газны (шатдаг хий) төлбөр бас бус ахуйн жижиг зардал гэх мэт орно. Ер нь бол та нэлээд мөнгөтэй л биш бол хувийн машинтай байх нь зардал ихтэй байдаг ажээ. Аз болоход Англид бүтэн цагаар (Full Time) сурч буй оюутан нь Дүүргийн Татвар (Council Tax )-аас 100% чөлөөлөгддөг. Read more...

Монголын илтгэх урлагийн өв сангаас

Илтгэх урлагын өв соёлоороо монгол орон тансàã" уламжлалтай. Эрөөсөө илтгэх урлагын ч бус аман харилц' бичгэн соёлын гойд яруу хэллэг, утга төгөлдөр аялга, найруу дүүрэн яриа, сонсголон төгс үгсээр монгол хэл "амидарч" байдсг энэ хэлээр тэртээ зуунуудын чинад дахь дээд өвөг Чингис хааны Их монгол "гүрэн яриж" байсан юм. Түүний цэрэг монгол уухцв хадааж, түүний хууль монгол хэлээр тархаж, түүний монгол үгэ:-: дархалсан зарлиг дор ертө'нц дахин сөхөрч, монгол ноёрхсон цаг хугацаан дор монгол хэлээр нар мандаж, бас монгол хэлтний журам оршсон газар нар жаргадаг байлаа.
Аливаа орны хэл зүин хөгжил нь тухайн ард түмнийхэз уламжлал, соёлын илэрхийлэл болдог бөгөөд ярианы урлагын тансаг яруу гэрч болсон нандин үгс нь цаг хугацааны тэртээгээс гагцхүү бичиг үсгээр өвлөгдөн одоо цагт ирдэг байна. Тэгэхээр тухайн ард түмний бичиг үсгийн хөгжил нь ярианы урлагынх нь нүүр царайг гэрэлтүүлэх "толь" болдог бизээ.
Их бичгийн хүмүүн Л.Түдэв гуайн бичсэнээр монголчууд эрт үээсээ эхлэн долоогоос найман бичиг үсэг зохион билиг оюунаараа бүтээж ирсэн бөгөөд "Хэмүү, зангилаа, зурлага, татлага, гогцоо, тамга, угалзан, сийлбзр зэрэг дүрспэх урлагын бүхий л аргаар үсэг бичиг зохион" иржээ.
1204 онд Чингис хааны цэрэгт Найман аймгаас олзлогдсон Тататунгагаар Монголчууд бичиг үсэг заалгасан гэх баримтын талаар Л.Түдэв гуай өгүүлэхдээ: "1240 онд бичигдэж дууссан Монголын нууц товчоо бол хэдэн жилийн өмнө /34-хөн жилийн өмнө/ бичиг үсэг сурсан хүний бүтээл гэхэд үнэмшигддэггүь тийм боловсронгуй нарын хэл найруулгатай, маш уран яруу дүрслэлтэй нийлэг шинжтэй томоохон туулис юм. ямар ч уламжлалгүигээр, цөөхөн жилийн нимгэн хуримтлал дээр түүх, уран сайхны ийм суурь бүтээл гарсан баримт түүхэнд нэн ховор билээ" хэмээсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл Тататунгагаар бичиг заалгахаас урид өмнө монголчуудыг бичиг үсэггүь байсан гэдэг зарим үнэмшил багатай нотолгоо нь тийм ч үндэслэлтэй зүил биш болохыг өгүүлсэн хэрэг. Монголын нууц товчоо нь зөвхөн түүх, уран зохиолын гайхамшигт бүтээл төдийгүь монгол яруу өгүүлэхүь, илтгэх урлагын асар том өв соёл болсон бахархал билээ.
Акадэмич Ц.Дамдинсүрэн гуай нэгэн цагт өгүүлснээр "талд ганц мод сүндэрлэн ургадаггүитэй адил нууц товчоо ч бас монголчуудын оюун ухааны ураар шижир алт мэт тунарсан ганцхан төдий суут бүтээл бус, уулын модыг тойроод үндэс салаалсан их ой найгаж байдагчлан "Монголын нууц товчоо" бол монгол түмний түүх соёл, оюун ухааны өтгөн ойгоос мэндэлсэн олон модны нэгэн" гэх санал нь манай ард түмний өв соёлын их булаг ширгэшгүь баян болохыг өгүүлсэн түүх билээ. 1269 онд Хубилай хаан "дөрвөлжин" үсэг зохиолгож, 1599 онд эрдэнэ багш, Гагай захирагч нар монгол үсэгт нэмэлт хийж "манж үсэг"-ийг, 1648 онд Ойрадын Заябандид "тод бичиг"-ийг, 1686 онд Өндөр гэгээн Занабазар "соёмбо үсэг"-ийг, 1905 онд Агвандорж гэгч "вагиндрагын үсэг"-ийг, 1942 онд хатгин овгын эрдэмтэн Ц.Дамдинсүрэн кирилл цагаан толгойд 2 үсэг нэмж найруулан монголын "шинэ үсэг"-ийг тус тус зөхиөжээ. Ийнхүү бичиг үсгийн хөгжил үргэлжлэхийн хамтаар бичгийн болоод аман ярианы шалгарсан суутчуул төрөн гарч монгол хэлний саруул тансаг төрхийг улам өнгөлсөөр ирсэн түүхтэй.
Монголчуудын уран яруу ярих, илтгэх овъяас билэг нь яруу найраг, аман зохиолынхоо түүхэн хөгжилтэй онь холбон оршин ирсэн дүр зураг харагддаг. Жишээ нь, Цогт тайжийн 1621 онд Хангай хан ууланд ан авлаж явахдаа хэлсэн шүлэг нь шууд цээжээр зохиогдсон гэж түүхэнд тэмдэглэгдсэн байдаг. Мэдээж сод билэгт яруу найрагчид шүлэг найраглалаа шууд цээжээр өгүүлж болох ч тийм авъяас билэгтэй хүн гарцаагүь ярианы урлагтаа зэгсэн сайн нэгэн байж таараа гэх таамнал надад төрдөг юм.
Нэгэн цагт их найрагч Р.Чойном: "ямар ч хүн нь шүлгээр яридаг эх орны яруу найрагч байх гэдэг амаргүь хэрэг ээ Гэхдээ цэнхэр хадгын мяндсан ширхэгтөөлөн Цэцэн эрөөлийн үгс нь асгаранхан гардаг Уужим цээжтэй ахаа буурлынхаа дэргэд Уран үгээр тоогдоноо гэдэг бэрх ээ" хэмээн уулга алдан шүлэглэсэн нь ард түмэн нь шүлэг шиг тансаг яриагаар өвөр зуураа мэнд усаа дэлгэн, ярианы урлагын төгөлдөр чанараар онгод, авъяас бялхаан амидардгыг магцан хэрэг болов уу. Монголын түүхэнд мянга мянгон шилдэг илтгэгчид төрөн гарчээ. эртний Хүннү улсын Шаниууй Модун "эрхий дарам газрыг бурхан гуйсан ч бүү өг" хэмээн зарлигдсан нь бас л илтгэх урлагын өв соёлд дуридах ёстой түүх юм. Чингис хаан, түүний хүлэг баатар, өрлөг сайдуудыг "Монголын нууц товчоо*-н дээр гарч буйгаар харвал бүгд л шалгарсан илтгэгчид, үгийн гойд мэдрэмжтэй жанжчууд байсан бололтой. Жишээ нь, Сөнөдийн Гилүгдэй баатрын урсган хэлөн дайчин агаад хэмнэл дүүрэн үгс "Монголын нууц товчоо"-нд олонтаа тохиолддог. Түүний хэлсэн "Харуусал шүлэг* нь монголын илтгэх урлагын гайхамшигт жишээ болон үлдсэн байдаг. Мөн Чойжь-Өдсэр /14-р зуун/, Төгөөнтөмэр хааны гэмшил шүлэг, Мандухай сэцэн хатны тангаргын шүлэг, Цогт тайжийн хадны шүлэг гээд олон зуун шилмэл илтгэгчийн үгийг тарнь мэт шившсэн гайхалтай үгс сайн цагын буян, соар цагын самууныг гэтлэн бидний үэд уламжлагдсаар иржээ.
Монголчууд уран илтгэх арга ухааны тухай тусгайлс-судар номонд өгүүлж, сургааль номлолоо айлдсаар иржээ. Тэдний нэгэн томоохон төлөөлөгч бол "Алагша лхарамба" хэмээ-алдаршсан буддын гүн ухаантон, хэлний шинжлэлтэн, яруу найргын болон үгийн урлагын онолч Агвандандар юм. 1759-1842 оны хооронд амидарч байсан энэхүү монгол эрдэмтнийг Оросын эрдэмтэн Ф.И.Щэрбацкөй "Тэргүүн зэргийн гүн ухаантан" гэж үнэлэн зохиол бүтээлийг нь амтархан уншиж орчуулж байсан баримт бий. Агвандандар хэмээгч тэр их бичгийн хүмүүн Төвд хэл сураад Төвдчүүдэд зориулан хэрхэн бичиж найруулах тухай номын дуу айлдаж байсан түүхтэй. энд түүний нэгэн сургаалыг дуридаж байгаа минь тун их олзуурхалтай бөгөөд гащхүү ярианы урлагын ач холбогдлыг онцлоод зогсохгүь алив хүн амидралын хэв маягтаа шударга үнэлэлт өгч алдаагао санаж сэрэхийн чухлыг өгүүлсэн мэт ээ. Агвандандарын сургааль.
"эрдмийг олонтаа сонсовч, номлохуйд эс мэргэжвээс эмээр хоосрон гуцуудсан мэргэн сайн эмч мэт эгнэгт тэмцэхүид мэргэн ч туурвих ёсыг эс мэдвээс элдэв зуун хэлтэн болж эгүүлэвч, хэлгий балай мэт Зохиох төөрвихөйд сайн боловч, бичих сурц муу аваас Зориг хүчит их баатар боловч, гар мухар мэт Бичих зохиохуйд үг үсгийг ёсоор эс найруулваас Билгүүн сайн эрдэмтэн авч сонжуурлагдахын гэмт Үг үсэг алдаагүь ч яруу хэллэг төгөлдөр бус аваас Үзэсгэлэнт эхнэр чармай нүцгэн гүих мэт Илт өгүүлэхүь хуучин дохио үгээр эс чимвээс эгнэгт бүдүүлэг хар үг холилдох тул мэргэд орхивоос цохисг" хэмээжээ.
Илтгэх урлаг, ярианы өв соёл, яруу найргын чиглэлээр монголчууд арвин их туршлагатайн бас нэгэн жишээ бол С.Жамъяангаравын судалгаа юм.
Халхын уран зохиолын онолч Сүрэнхөрын Жамъяангарав /1861-1917/ тухайн үэдээ шинжлэх ухааны хэл болж байсан төвд хэлээр "эсэрүа тэнгэрийн эгшиг дуун" хэмээх уран зохиолын болон ярих урлагын онолын номондоо урнаар дүрслэн илэрхийлэхийн 600 орчим арга боломж буйг тайлбарлан дэлхийн болоод монголынхоо шилдэг илтгэгч, яруу найрагчдын бүтээлийг ишлэн тайлбарлажээ.
Түүний бүтээлд "яруугын эрдэм", "Үзэсгэлэнгийн эрдэм", "Дууны чимгийн ухагдахуунд хийсэн шинжлэл", "Дууны чимгийн дотоод хувилборуудын харицаанд хийсэн шинжлэл", "далдлах үгийн чимэгт хийсэн шинжлэл", "Найруулгын арван гэмд Хийсэн шинжлэл" зэрэг бүлгүүдэд нь яруу найраг, үгийн урлагын тухай өгүүлжээ. Read more...

ХЭРХЭН САЙН ЗАХИРАЛ болох вэ? ЖЕФФРИ Ж.ФОРС-ны зөвлөмж

• Ямагт сайн цалинтай ажлыг сонго.
• Туслах чанарын үүргээс зайлсхий, бизнестэй шууд холбоотой ажлыг эрэлхийл
• Хүний нөөцийн хэлтэс таны ажилд санаа тавина гэж бүү найд
• Үйлчлүүлэгчдийг олж, тэднийг алдахгүй байхыг хичээ
• Бие, сэтгэлээ тайван байлга
• Ганцаараа байхдаа ямар нэг хэцүү зүйлийг хий
• Хорсолтой үг нэгийг ч бүү хэл
• өдөрт ядахдаа нэг цаг элдвийг бод
• Шинэ сэргэг санааны ном хөтлө
• Хамт ажиллагсадтайгаа архи уух хэрэггүй
• Тамхи бүү тат
• Офисийн үдэшлэгт бүү яв
• Баасан гаригийг хэрэгтэй хүмүүстэйгээ уулздаг өдөр болго
• Та удирдлагандаа ажилладаг нөхдөө өөрийн холбоотон болго
• Бүх хүний нэр усыг мэдэж ав
• Сайн ажилласанд баярлалаа аялал
• Ядаж ганц ч удаа болов илүү утас цохь
• Ажилдаа 45 минутын өмнө ирж, тарсанаас 15 мин-ын дараа явж бай
• Хийх ажлаа гэртээ хэзээч бүү авч яв
• Орох тасалбараа өөрөө олж ав
• Удирдлагатай хамт томилолтоор бүү яв
• Хоолоо өрөөндөө захиал
• Нисэх онгоцонд дэмий юм уншиж бүү үр, ажиллаад л бай
• Өөрийн мэдээний архивыг хөтөл
• Захидлыг гараагаа бич
• Удирдлагатайгаа эрээ цээргүй байж болохгүй
• Зааныг нуух гэж бүү оролд
• Товойж харагдахыг чармай , үг хямд, ажил үнэтэй гэсэн дүрмийг мөрд
• Амралтай байнга эдэлж бай
• Даргадаа үргэлж ЗА гэж хэлж бай
• Боссыг хэзээ ч гэнэт бүү сандарга
• Сайхан харагдахад өөрийнхөө босст, харин бүр илүү сайхан харагдахад нь боссынхүү босст тусла
• Сайн боссыг алдаа гаргахад хүргэж болохгүй
• Сардаа нэг өдрийн номын санд өнгөрүүл
• Жил бүр-нэг шинэ том амжилт
• Бүжгэнд явахдаа бүжиглэх гэж байгаа шил л хувцасла
• Хүмүүст өгөөмрөөр хөрөнгө оруул
• Хүмүүст илүү мөнгө өгөхөөс бүү ай
• Ажиж, сонсохын тулд зогс
• Компанийхаа жинхэнэ эх оронч бай
• Мэдээллийн цоорхойг олж, түүнийг арилга
• Гэрийн даалгавараа хий...хий
• Хэзээ ч бүү тэвд, бас бүү уурла
• Энгийн тодорхой яриж бичиж сур
• Хүн бүрт өөр өөрөөр хандах хандлагыг ол
• ХҮмүүсийг зохих ёсоор үнэл
• Шагнал нь албан ёсны бус, гэнэтийн байх ёстой
• Хүн болгонд эелдэг бай
• Алдар амжилтыг шургуу хөдөлмөрөөр олдог
• Бод, хэмж оролдоод үз
• Яарах нь алдагдалд хүргэдэг
• Тогтвортой амжилтын зууханд нүүрс хий
• Хаанаас гарсан гэдэг нь бус, харин шинэ санаа нь өөрөө л чухал
• Аятайхан харагдахыг бод
• Та гайхамшигтай даргатай бол түүнийг дуурайж, түүнээс сурч, түүнд санаа тавь
• Төсвийн хүрээнээс бүү гар
• Дайснаа дутуу үнэлж болохгүй
• Нэр алдар гутаагчдыг ганц сумаар устгах хэрэгтэй
• "Би дэмий л ингэж" гэдэг клубын гишүүн бол
• Санаа сэдэл төгс байх албагүй, харин гүйцэтгэл нь магадгүй байх ёстой.
• Өөрийн алдааг сонирхолтой, бахархалтай тэмдэглэн авч цуглуул
• Өнөөдрийн өдрөөр амьдар, маргаашийн төлөвлөгөөг зохио, өчигдрийн өдрийг март
• Цэнгэн хөгжилд
• Гэр бүлдээ хамгийн үнэтэй үйлчилүүлэгчийн адил ханд
• Зорилгогүй бол ялалт байгуулахгүй
• Таны ажилтнууд эхнэр, нөхөртэйг бүү март
• Аливаа ажлыг худалдагчийн нүдээр хар
• Айхтар шургуу худалдагч бол
• Эзэнт улс бүү байгуул
• Цаастай ноцолдохын оронд бүтээдэхүүнээ ахиул
• Сургах гэдэг нь суралцаж, үүний хамт урд нь явах гэсэн үг
• Шинэ санааг багалзуурдагчдад будлиан тарих боломжийг бүү олго

Read more...

АЛБАН БИЧИГ БОЛОВСРУУЛАХАД ЯАХ ВЭ

Албан бичиг боловсруулах гэдэг нь аливаа албан байгуулага, харилцагч талуудын хооронд явуулсан баримт бичгийг нэгдсэн загварт оруулж заасан стандартын дагуу хөтөлж явуулах, нягтлан боловсруулах, төлөвлөх үйл ажиллагааг хэлнэ. Албан бичиг, баримтыг боловсруулж, албан хэрэг хөтөлж явуулахын тулд түүнд тавигдах шаардлагууд байдаг. Албан бичиг боловсруулах гэдэг нь аливаа албан байгуулага, харилцагч талуудын хооронд явуулсан баримт бичгийг нэгдсэн загварт оруулж заасан стандартын дагуу хөтөлж явуулах, нягтлан боловсруулах, төлөвлөх үйл ажиллагааг хэлнэ. Албан бичиг, баримтыг боловсруулж, албан хэрэг хөтөлж явуулахын тулд түүнд тавигдах шаардлагууд байдаг.
Үүнд: 1. Баримт бичгийн стандартын тухай ойлголт
2. Баримт бичгийн бүрдэл
3. Бүрдлүүдийн хэвлэмэл хуудсанд байрлуулах, түүнд тавигдах
шаардлага
4. Албан бичгийн найруулагын үүрэг зэргийг анхаарах

1. Баримт бичгийн стандартын тухай ойлголт

Стандартыг норматив техникийн баримт бичгийн хувьд стандартчиллын объектын хэм хэмжээ, дүрэм горим, шаардлагын цогцолбор болгон тогтоож, эрх бүхий байгууллага баталдаг. Стандарт нь баримт бичгийн хувьд удирдлагын үйл ажиллагааг заавал баримтжуулах, баримт бичгийн мэдээлэл, тоо бүртгэлийн санд оруулах, шийдвэрлэсэн баримт бичгийг ангилж төрөлжүүлэх, хэрэг болгон бүрдүүлж байх тухай шаардлагыг хангасан байх ёстой. Баримт бичгийг ижилтгэсэн системд оруулах, стандарт гаргаж мөрдүүлэх явдал нь хэд хэдэн хүчин зүйлүүдийн шаардлагаас бий болдог.
Үүнд:
- Баримт бичгийг хуулийн хүчинтэй байлгах
- Баримт бичигт нэгдсэн шаардлага тогтоож мөрдүүлэх
- Баримт бичгүүдийг эмх цэгцтэй байлгах
- Тодорхой нэг системд хамаарах баримт бичгүүдийг нэгдсэн нэг загварт оруулах
- Баримт бичгийг компьютерийн буюу цахим тооцооллуурын тусламжтайгаар зөв боловсруулах, мэдээллийг хадгалах зэрэг боломжийг бүрдүүлэх
- Удирдлага, албан байгууллага, хувь хүмүүсийн хоорондын үйл ажиллагааг хөнгөн шуурхай гүйцэтгэж явуулах
- Баримт бичгийг хуурамчаар үйлдэж, ашиглахаас сэргийлэх
- Албан бичиг, баримтыг зохиож, хөтлөх бүх нийтийн соёлыг хэвшүүлэх зэрэг болно.

Манай улс 2002 онд боловсруулсан стандартын дагуу баримт бичгийг боловсруулдаг. Энэ стандарт нь гурван үндсэн бүтэцтэй.
1. Баримт бичгийн нэр төрөл, тодорхойлолт MNS 5140:2002
2. Баримт бичгийн бүрдлүүд, тэдгээрт тавигдах шаардлага MNS 5141:2002
3. Баримт бичгийн хэвлэмэл хуудас тэдгээрт бүрлүүдийг байрлуулахад тавигдах шаардлага MNS 5142:2002

2. Баримт бичгийн бүрдэл

Дээр дурьдсан баримт бичгийн нэр төрлүүдийг үнэн зөв ялгаж тогтсон стандартын дагуу бичиж найруулах буюу тэдгээрт агуулагдаж буй бүрдлүүдийг анхаарах хэрэгтэй. 2002 онд батлагдсан Монгол улсын “Баримт бичиг” стандартын 2-р хэсэгт зааснаар “Бүрдэл” гэдэг нь баримт бичиг зохиож бүрдүүлэх, тэдгээрийг хуулийн хүчинтэй болгоход зайлшгүй шаардлагатай, хууль тогтоомж, стандартаар тогтоосон мэдээллийн элемент юм. Баримт бичгийн бүрдэлд дараах зүйлс хамаарна.
Бүрдэл
1. Төрийн сүлд, соёмбо нь улсын тусгаар тогтнолыг эрхэмлэн дээдлэж үзэх албан ёсны тэмдэг бөгөөд мөнгөн тэмдэгт, улсын далбаа, албан бичиг зэрэгт байна. Баримт бичгийн хэвлэмэл хуудсанд дүрслэхдээ “Төрийн бэлгэ тэмдгийн тухай” Монгол улсын хууль, “Тамга тэмдэг, баталгааны тэмдэг, хэвлэмэл хуудас хийлгэх, хэрэглэх тухай” Засгийн газрын 2001 оны 41-р тогтоолын зааврыг баримтлан дүрсэлнэ. Төрийн сүлд, соёмбыг захирамжлалын баримт бичгийн хэвлэмэл хуудсанд төвийн байрлалаар, албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд, байгууллагын нэрийн дээр голлууж төвийн болон хажуугийн байрлалаар MNS 5142:2002 стандартад заасны дагуу хэвлэнэ.
2. Бэлгэдэл ба барааны тэмдэг нь аливаа аж ахуйн нэгж, байгууллагын зөвхөн өөрийн салбарт нийцүүлэн зохиосон бэлгэдлийн чанартай таних тэмдэг юм. Хэвлэмэл хуудсанд бэлгэдэл ба барааны тэмдгийг байрлуулахдаа байгууллагын нэрийн дээр голлууж, “Барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийн тухай” Монгол улсын хуульд заасны дагуу байрлуулна. Бэлгэдэл ба барааны тэмдгийг төрийн сүлд, соёмбо дүрсэлсэн хэвлэмэл хуудсанд давхар хэрэглэхгүй бөгөөд MNS5142:2002-т заасны дагуу хэвлэнэ.
3. Байгууллагын нэр аливаа албан газарт оноож өгсөн нэр. Баримт бичгийн хэвлэмэл хуудсанд байгууллагын нэрийг төвийн байрлалаар голлууж бичнэ.
4. Баримт бичгийн нэр тухайн баримт бичгийн онцлогт тохируулан оноож өгсөн нэр. Баримт бичгийн нэрийг хэвлэмэл хуудсанд том үсгээр бичнэ. Захирамжлалын баримт бичгийн нэрийг төвийн байрлалаар, сүлд соёмбоны дор бичнэ Зохион байгуулалтын баримт бичгийн нэрийг төвийн байрлалаар голлууж бичнэ. Албан бичигт баримт бичгийн нэрийг заахгүй.
5. Байгууллагын хаяг аливаа албан байгууллагын оршин буй газрын нэр, шуудангийн индекс, байрлаж байгаа байшин( гудамж, талбай), харилцах утасны дугаар( факсны дугаар, веб хуудасны хаяг) зэргийг хэлнэ. Албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд төр захиргааны байгууллага, хуулийн этгээдийн хаягийг бичнэ.
6. Улсын бүртгэлийн дугаар тухайн байгууллагыг улсын бүртгэлд албан ёсоор бүртгэж олгосон дугаарыг хэлнэ. Хэвлэмэл хуудсны байгууллагын хаяг бүрдлийн дотор “УБД” гэсэн товчилсон үгээр бичиж, ард нь дугаарыг нь тавина.
7. Огноо нь баримт бичгийг зохиож үйлдсэн, хэлэлцэж баталсан ямар нэгэн албан тушаалтан гарын үсэг зурсан он, сар, өдөр. Огноог хэвлэмэл хуудсанд байрлуулахдаа, захирамжлалын баримт бичигт араб тоо хэрэглэнэ. Албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд он, сар, өдөр гэсэн дарааллаар, цэгээр зааглан, араб тоогоор бичнэ. Хэрвээ гадаад хэлээр бичих бол өдөр, сар, он гэсэн дарааллаар бичнэ.
8. Баримт бичгийн бүртгэлийн дугаар зохион байгуулалтын нэгжийн индекс, бүртгэлийн дугаарыг хэлнэ. Захирамжлалын баримт бичгийн хэвлэмэл хуудсанд дугаар гэсэн үгийн дараа, албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд № гэсэн тэмдгийн дараа гараар бичнэ.
9. Баримт бичиг үйлдсэн газрын нэр тухайн байгууллагын нэр ба хаягаар баримт бичиг хаана үйлдсэнийг тодорхойлох боломжгүй бол дээрх бүрдлийг хэрэглэнэ. Бичихдээ засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн нэрийг баримтлана.
10. Хариутай бичгийн огноо, дугаарын тэмдэглэл нь зөвхөн хариу шаардсан албан бичигт хамаарна. Хариу өгөх албан бичгийн огноо, дугаарыг хэвлэмэл хуудсанд араб тоогоор, гараар бичнэ.
11. Баримт бичгийн нууцлалын талаарх тэмдэглэл. Хэрвээ төрийн нууцад хамаарах бол эхний хуудсаны баруун дээд өнцөгт тусгай тэмдгээр, байгууллагын нууцад хамаарах бол “гарт нь, нууц, албан ажлын хэрэгцээнд ” гэсэн үсгийг хэрэглэн, эхний хуудасны баруун дээд өнцөгт бичнэ.
12. Харилцагч, харилцагч байгууллагын нэр, хаяг албан бичгийг харилцагч, харилцагч байгууллагууд болон тодорхой албан тушаалтанд хаяглаж явуулна. Хэрвээ албан бичгийг байгууллагын даргад хаяглаж байгаа бол, байгууллагын нэрийг албан тушаалтны нэртэй хамтатгаж бичнэ. Баримт бичгийг хоёроос дээш байгууллагад илгээх бол явуулах бичиг бүрт зөвхөн тухайн харилцагчийн нэр, хаягийг бичнэ.
13. Удирдлагын заалт Тухайн дээд албан тушаалтнаас гүйцэтгэгчид үүрэг болгосон албан даалгавар. Удирдлагын заалтыг аливаа албан бичигт харилцгчийн нэр хаягийн дор гараар бичнэ. Энэ нь өгч буй үүргийн утга, гүйцэтгэх ажилтны нэр, гүйцэтгэх хугацаа, гарын үсэг, ажилтны нэр, гүйцэтгэх хугацаа, гарын үсэг, огноо гэсэн бүрдэлтэй байна.
14. Тэргүү тухайн баримт бичгийн үндсэн агууллгыг илэрхийлсэн гарчиг. Тэргүү буюу гарчгийг нэг өгүүлбэрт багтаан үеэр таслахгүй бичнэ. Мөн голлуулан байрлуулж бүртгэлийн дугаарын дор бичнэ. Гадаадад явуулах албан бичигт тэргүү бичдэггүй.
15. Бичвэр тухайн баримт бичгийн үндсэн агуулгыг хэлнэ. Энэ нь уг баримт бичгийг зохион бүрдүүлсэн зорилго, үндэслэл, шалтгаан ба санал дүгнэлт, шийдвэр хүсэлт, зөвлөмж гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Бичвэрийг шаардлагатай үед бүлэг, дэд бүлэг, зүйл, дэд зүйлд хувааж тоо буюу үсгээр дугаарлаж болно. Бүлэг, дэд бүлэг нь гарчигтай байж болно. Гадаадад явуулах баримт бичиг, факс, телекс, цахим шуудан, телетайпын мэдээний бичвэрийг хуудасны зүүн захаас шууд эхлэн бичдэг.
16. Хавсралттай тухай тэмдэглэл тухайн баримт бичигт тодруулга болгож хавсаргасан тэмдэглэл. Үүнийг баримт бичгийн бичвэрийн төгсгөлд мөрийн эхнээс бичнэ. Хэрэв тухайн баримт бичиг хэд хэдэн хавсралттай бол энэ тухай тэмдэглэлд түүний нэр, огноо, дугаарыг зааж эхний хуудасны баруун дээд хэсэгт бичнэ.
17. Бичгийн хувийг илгээсэн тухай тэмдэглэл энэхүү тэмдэглэлийг өөр байгууллагад явуулсан бол бичвэрийн эцэст тэмдэглэнэ.
18. Гарын үсэг нь тухайн баримт бичгийг үйлдсэн этгээдийн баталж зурсан нэрийн товч хэлбэр. Гарын үсэг нь албан тушаалын нэр, гарын үсэг, гарын үсгийн тайлал зэргээс бүрдэнэ.Албан бичигт байгууллагын дарга, орлогч, зохион байгуулалтын нэгжийн дарга гарын үсэг зурна. Хэд хэдэн албан тушаалтан гарын үсэг зурах тохиолдолд албан тушаалын дарааллын харгалзана.Гадаадын байгууллагатай харилцах албан бичигт гарын үсэг, гарын үсгийн тайлал, албан тушаалын нэр гэсэн дарааллаар бичнэ.
19. Тамга, тэмдэг нь засаг төрийн захирах байгууллагын албан бичиг хэрэгт дардаг засаглах эрхийн баталгаа болох оноосон нэртэй сүлд бүхий тэмдэг. Тамга тэмдгйиг тухайн баримт бичгийг хуулийн хүчинтэй, жинхэнэ эх болохыг баталгаажуулах хэрэгтэй.
20. Баталсан тэмдэглэл нь тодорхой албан тушаалтан хянан нягталж баталсан бол “БАТЛАВ” гэсэн тэмдэглэл хийнэ. Баталсан тэмдэглэлийг байгууллагын нэр болон албан тушаалын нэрийн дээд талд голлуулж эхний хуудасны баруун дээд хэсэгт том үсгээр бичдэг. Баталсан болон зөвшөөрсөн тухай тэмдэглэлийг тухайн баримт бичигт зэрэг хэрэглэсэн тохиолдолд “БАТЛАВ” бүрдлийг зүүн дээд хэсэгт байрлуулна.
21. Зөвшөөрсөн тэмдэглэл нь тодорхой албан тушаалтан хянан нягталж зөвшөөрсөн бол “ЗӨВШӨӨРӨВ” гэсэн тэмдэглэл хийнэ. Зөвшөөрсөн тэмдэглэлийг байгууллагын нэр болон албан тушаалтны нэрийн дээд талд голлуулж эхний хуудасны баруун дээд хэсэгт том үсгээр бичнэ.
22. Санал өгсөн тухай тэмдэглэл нь санал өгч буй хүний албан тушаал, нэр, гарын үсэг, огноо гэсэн бүрдэлтэй байна. Үүнийг тусгай хуудсанд, эсвэл баримт бичгийн ар талд буюу албан бичгийн үлдэж буй хувь дээр бичнэ.
23. Хуулбар үнэн болох тухай тэмдэглэл тухайн баримт бичгийн хуулбар хувь үнэн болохыг баталгаажуулсан тэмдэглэл бөгөөд “ХУУЛБАР ҮНЭН” гэсэн тэмдэглэл, албан тушаалтны нэр, гарын үсэг, гарын үсгийн тайлал, огноо, тэмдэг зэргээс бүрдэнэ.
24. Баримт бичиг боловсруулалтын тухай тэмдэглэл тухайн баримт бичгийг хэрхэн боловсруулсан талаар бичсэн тэмдэглэл. Энэ нь баримт бичгийг боловсруулсан, хянасан ажилтны нэр, гарын үсэг, хувийн тоо зэргээс бүрдэнэ. Уг тэмдэглэгээг хуудасны зүүн талд бичнэ.
25. Шийдвэрлэсэн баримт бичгийг хөтлөх хэрэгт хадгалсан тухай тэмдэглэл тухайн байгууллага уг баримт бичгийг шийдвэрлэж, эцсийн дүгнэлтийг гаргасны дараа хөтлөх хэрэгт шилжүүлж энэ тухай зохих тэмдэглэл үйлдэнэ. Үүнд хариуцсан ажилтан, эсвэл зохион байгуулалтын нэгжийн дарга гарын үсэг зурж огноог бичнэ. Тэмдэглээг хуудасны зүүн доод талд бичнэ.
26. Баримт бичгийг байгууллагад хүлээн авсан бол зохих тэмдэглэгээг хийнэ. Энэхүү бүртгэлийн тэмдэгт бүртгэлийн дэс дугаар, хүлээн авсан он сар, өдөр, гарын үсэг зэрэг байна. Үүнийгэхний хуудасны ар талын зүүн доод талд тэмдэглэнэ.
27. Санамжид байгаа мэдээллийг эрж хайх тэмдэглэл тухайн мэдээллийг хялбархан хайж олохын тулд түүнд зориулж хадгалсан файлын нэр. Үүнийг эхний хуудасны баруун доод хэсэгт бичнэ.

Баримт бичгийн хэвлэмэл хуудсанд 01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10- дугаар бүрдлүүдийг ашиглана. Баримт бичгийг зохиож бүрдүүлэхэд 07, 08, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27-дугаар бүрдлүүдийг ашиглана.

3. Баримт бичгийн бүрдлүүдийг хэвлэмэл хуудсанд байрлуулах, түүнд тавигдсан шаардлага

Албан бичгийг боловсруулахад зайлшгүй мөрдөгдөх нэг зүйл бол баримт бичгийн бүрдлийг хэвлэмэл хуудсанд зөв байрлуулах явдал юм.
1. Хэвлэмэл хуудас гэдэг нь тухайн албан байгууллагын ажлын онцлогт тохируулан улсын стандарт, тусгай зааврын дагуу үйлдэж урьдчилан боловсруулж бэлтгэсэн хуудас юм. Хэвлэмэл хуудасны үлгэрчилсэн загварыг Монгол улсын стандартад заасны дагуу үйлдэнэ.
2. Баримт бичгийн бүрдлүүдийг байрлуулахдаа Монгол улсын стандартад заасны дагуу дараах хоёр загвараар байрлуулна.
3. Төрийн сүлд соёмбыг хэвлэмэл хуудсанд дүрслэхдээ МУ-ын үндсэн хуульд хавсаргасан эх загварт заасан сүлд ба соёмбоны хэмжээг чанд баримтлана. Төрийн сүлд ба соёмбо бүхий хэвлэмэл хуудсанд бэлэгдэл ба барааны тэмдгийг дүрсэлэхгүй.
4. Баримт бичгийг сайн чанарын цагаан өнгийн 80-90г/м2 нягтшилтай бичгийн цаасан дээр (MNS 1103-89 стандартын дагуу А3 (297:420 мм), А4 (210:297мм), A5 (148:210 мм) хэмжээтэй) үйлдэнэ.
5. Албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд байгууллагын, албан тушаалтны гэсэн хоёр төрөл байх бөгөөд байгууллагын хэвлэмэл хуудсыг байгууллага, зохион байгуулалтын нэгжийн албан бичигт, харин албан тушаалтны хэвлэмэл хуудсыг зөвхөн эрх бүхий албан тушаалтны албан бичигт хэрэглэнэ.
6. Албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд 01, 02, 03, 05, 06, 07, 08, 09, 10-р бүрдлүүийг, удирдлагын тодорхой нэр төрлийн баримт бичгийн хэвлэмэл хуудас нь үндсэн 01, 04, 07, 08, 09- р бүрдлүүдийг, харин захирамжлалын баримт бичгийн хэвлэмэл хуудас нь 01, 03, 04, 07, 08, 09-р бүрдлүүдийг агуулсан байна.
7. Баримт бичгийн хэвлэмэл хуудсанд 01-р бүрдлийг 03, 04-р бүрдлүүдийн дээд талд голлуулан байрлуулна.
8. Гадаадад явуулах албан бичгийн хэвлэмэл хуудсанд 03-р бүрдлийг англи хэлээр, эсвэл НҮБ-ын албан ёсны аль нэг хэлээр бичих бөгөөд 05, 09-р бүрдлийг латин галигаар галиглаж тавина.

4. Албан бичгийн найруулгын үүрэг


Албан бичиг баримтыг боловсруулахад найруулгын үүрэг чухал ач холбогдолтой. Тиймээс ч албан бичгийн найруулгын үүрэг нь монгол хэлний найруулгазүйн шинжлэх ухааны ерөнхий зарчимтай үндсэндээ тохирдог. Албан бичгийн үйлдэхдээ тогтсон үг хэллэгийг зайлшгүй баримтлаж төрийн албан ёсны хэлийг хэрэглэнэ. Албан бичиг нь найруулгын хувьд ямар нэгэн алдаа мадаггүй, товч тодорхой, ойлгомжтой, энгийн, өгүүлж буй зүйл нь утга төгөлдөр, албаны үг хэллэгийг хэрэглэсэн байх бөгөөд тогтсон стандартын дагуу бичнэ.

Р.Бигэрмаа Т.Нямгэрэл "Албан бичиг боловсруулалт түүний найруулга" Read more...